Ο άλλος πυλώνας της εξελικτικής ψυχολογίας είναι η γνωσιακή επιστήμη και πάλι ο Λακάν ήταν ένας από τους πρώτους ψυχαναλυτές που αναφέρθηκαν σ’ αυτή. Στη δεκαετία του 1950, για ένα μικρό διάστημα, γοητεύτηκε από το υπολογιστικό μοντέλο του νου, που είναι η βάση της εξελικτικτικής ψυχολογίας.
Συχνά οι άνθρωποι έχουν προσπαθήσει να κατανοήσουν τον εγκέφαλο συγκρίνοντας τον με την πιο πρόσφατη τεχνολογία. Στους προηγούμενους αιώνες, ο εγκέφαλος είχε περιγραφεί ως ρολόι και ως τηλεγραφικό σύστημα. Ο Φρόυντ δεν ήταν αμέτοχος σ΄αυτή την τάση. Δανειζόμενος από την επιστήμη της εποχής του, τις εξελίξεις που σημειώθηκαν στον 19ο αιώνα στην υδραυλική, συνέλαβε τον εγκέφαλο ως ένα σύστημα καναλιών και διαύλων. Το ένα κανάλι μπορούσε να βουλώσει και στην περίπτωση αυτή, σύντομα, το ρευστό θα χυνόταν σε ένα άλλο. Το πρόβλημα με αυτές τις συγκρίσεις ήταν ότι δεν απείχαν και πολύ από το να είναι ενδιαφέρουσες μεταφορές. Δεν βοηθούσαν ιδιαίτερα στην προώθηση της κατανοήσης του εγκεφάλου, αφού δεν μπορούσαν να δώσουν ελέγξιμες προβλέψεις. Και, ακόμη σημαντικότερο, δεν είχαν κάποια ποσοτική διάσταση. Η πίεση του «διανοητικού ύδατος» στο υδραυλικό μοντέλο του Φρόυντ ήταν, θεωρητικά, μια μετρήσιμη μεταβλητή, αλλά ο Φρόυντ δεν μπόρεσε να καθορίσει έναν τρόπο μέτρησής της.
Τα πάντα άλλαξαν με την «γνωσιακή επανάσταση». Η σύγκριση του εγκεφάλου με τον υπολογιστή ήταν διαφορετική από τις προηγούμενες τεχνολογικές αναλογίες, γιατί η ακριβής γλώσσα των πληροφοριών επέτρεπε τη διαμόρφωση ελέγξιμων υποθέσεων σχετικά με τον εγκέφαλο - συχνά συμβατές με τη μεθολοδολογία της ποσοτικής διερεύνησης. Αλλά και διαισθητικά, υπήρχε μεγαλύτερη σχέση στη σύγκριση του εγκεφάλου με έναν υπολογιστή από ό,τι στη σύγκρισή του με ένα ρολόι ή ένα υδραυλικό σύστημα. Και, τελικά, η δουλειά του εγκεφάλου είναι η επεξεργασία πληροφορίων και όχι το να λέει την ώρα ή να διανέμει νερό. Και σε αντίθεση με τις προηγούμενες συγκρίσεις, η υπολογιστική θεωρία του νου μπορούσε να προσληφθεί κατά κυριολεξία: ο εγκέφαλος δεν είναι σαν ένας υπολογιστής, είναι ένας υπολογιστής.
Η γνωσιακή επανάσταση ξέσπασε στην ψυχολογία κατά τη δεκαετία του 1960 και εκτόπισε το συμπεριφορικό παράδειγμα που κυριαρχούσε από τη δεκαετία του 1920. Οι ρίζες της, ωστόσο, είναι στη δεκαετία του 1950. Κι αν υπάρχει μια μέρα που μπορεί να θεωρηθεί ως η γενέθλια της γνωσιαής επιστήμης, αυτή είναι η 11κάτη του Σεπτέμβρη του 1956. Ήταν η μέρα που παρουσιάστηκαν 3 καθοριστικές εργασίες στο ιστορικό συνέδριο που έγινε στο ΜΙΤ. Εκεί ήταν που οι Άλεν Νούαλ και Χέρμπερτ Σάιμον μίλησαν πρώτη φορά για τη «μηχανή λογικής θεωρίας» (logic theory machine), εγκαινιάζοντας το σύγχρονο πεδίο της Τεχνητής Νοημοσύνης (Newell A. and Simon H. 1956. The logic theory machine). Ο Τσόμσκι, σε μια εργασία που θεωρείται η γενέθλια στιγμή της σύγχρονης γλωσσολογίας, ανέπτυξε «τρία μοντέλα για την περιγραφή της γλώσσας» (Dennett, D. 1995. Darwin's Dangerous Idea και Chomsky, N. 1956. Three models for the description of language). Κι ο Τζόρτζ Μίλερ παρουσίασε μια εργασία πάνω στην βραχυπρόθεσμη μνήμη, η οποία αναγνωρίζεται ως μια από τις ιδρυτικές εργασίες της γνωσιακής ψυχολογίας (Miller, G. 1956. The magical number seven, plus or minus two).
Όπως είπαμε, το ενδιαφέρον του Λακάν για ένα υπολογιστικό μοντέλο του νου, ήταν προγενέστερο. Το 1955, ένα χρόνο πριν τη γέννηση της γνωσιακής επιστήμης και μια δεκαετία πριν το ξέσπασμα της γνωσιακής επανάστασης, έδωσε μια διάλεξη στην Γαλλική Ψυχαναλυτική Εταιρία, με θέμα την «Ψυχανάλυση και την Κυβερνητική» (Lacan, J. 1954-55. The Seminar: Book II. The Ego in Freud's Theory and in the Technique of Psychoanalysis). Εκεί διερευνούσε μερικές βασικές έννοιες της υπολογιστικής θεωρίας, μεταξύ των οποίων και τον δυαδικό κώδικα και τη χρήση του AND και του OR στον υπολογισμό λογικών συναρτήσεων. Αντλώντας από τον μαθηματικό Νόρμπερτ Βίνερ, ο οποίος μαζί με τον Αρτούρο Ρόσενμπλουθ επινόησαν τον όρο «κυβερνητική» το 1947, παρότρυνε το κοινό του να σκεφτεί τον νου με όρους επεξεργασίας πληροφοριών και υπογράμισσε τη σημασία της γλωσσολογίας στο έργο του.
Εκ των υστέρων, οι παρατηρήσεις αυτές φαίνονται όντως προφητικές. Σήμερα, το κυρίαρχο παράδειγμα στην ψυχολογία είναι το γνωσιακό. Ο εγκέφαλος, δεν συγκρίνεται απλά με έναν υπολογιστή αλλά και τα προγράμματα που καθορίζουν εκατοντάδες ειδικές διανοητικές διεργασίες περιγράφονται με αλγοριθμικούς όρους. Και, όπως προέβλεψε το 1955 ο Λακάν, η γλωσσολογία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη γνωσιακή επανάσταση. Πάνω από όλα, το έργο του Τσόμσκι έδωσε την πρώτη σαφή ιδέα για το πώς θα ήταν ένα ερευνητικό πρόγραμμα που θα βασιζόταν στην υπολογιστική θεωρία του νου.
(συνεχίζεται (και τελειώνει) με το 2ο μέρος του Ο Λακάν και η Γνωσιακή Επιστήμη και τα τελικά συμπερασματα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου