Ο Μπιλ κι η Κλιματική Αλλαγή

Ο δισεκατομμυριούχος ηγέτης της τεχνολογικής επανάστασης Bill Gates εδώ και καιρό έχει αναλάβει το ρόλο (και) του δημόσιου διανοούμενου της παγκόσμιας ελίτ. Από την ιστοσελίδα του, ως μανιώδης αναγνώστης, προτείνει βιβλία κατά αυτόν σημαντικά, θέτει ζητήματα γενικότερου ενδιαφέροντος, προτείνει λύσεις κ.λπ.

Ένα πρόσφατο πόνημά του είναι το βιβλίο ‘’ How to Avoid a Climate Disaster: The Solutions We Have and the Breakthroughs We Need’’ (στα ελληνικά: Πώς να αποφύγουμε μια κλιματική καταστροφή: Οι λύσεις πού έχουμε και οι καινοτομίες που χρειαζόμαστε, εκδ. Πατάκης, Μτφρ. Α Καλοκύρης, 2021). Καμιά έκπληξη για όσους τον παρακολουθούν και γνωρίζουν ότι η κλιματική αλλαγή και οι αρνητικές συνέπειές της τού έχουν γίνει έμμονη ιδέα. Ο στόχος του είναι να πάμε απ΄τα  51 δις τόνους διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στo μηδέν. Και στο βιβλίο αυτό μας λέει το ‘’πώς’’. [Το οποίο ‘’πώς’’, πέρα από τον τίτλο (όπου εμφανίζεται ακολουθώντας τον κανόνα του τροπικού επιρρήματος για λόγους πωλήσεων στην αμερικανική αγορά), υπάρχει και σε 5  από τα 12 κεφάλαια του βιβλίου (συν εισαγωγή και επίλογο): Κεφ.4: Πώς παίρνουμε ρεύμα, Κεφ.5: Πώς κατασκευάζουμε, Κεφ.6: Πως τρεφόμαστε, Κεφ.7: Πως μετακινούμαστε, Κεφ.8: Πώς δροσιζόμαστε/θερμαινόμαστε]

Στο πρώτο κεφάλαιο (‘’ Γιατί στο μηδέν;’’) λέει τα γνωστά, λίγο πολύ, σε όλους. Καταλήγει σε δυο προτάσεις: προσαρμογή και μετριασμός. Το σχέδιο του για την αποφυγή της κλιματικής καταστροφής συνοψίζεται σε 3 βήματα: 

1. Οι μεγαλύτεροι ρυπαντές (δηλ., οι πλουσιότερες χώρες) πρέπει να φτάσουν σε μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050.
2. Λίγο αργότερα θα ακολουθήσουν οι χώρες μεσαίου εισοδήματος
3. Τέλος θα ακολουθήσει κι ο υπόλοιπος κόσμος

Να ξεκαθαριστεί εδώ ότι με το ‘’μηδέν’’ ο Μπιλ δεν εννοεί μηδενικές εκπομπές CΟ2 αλλά μη αύξηση της συγκέντρωσης του CΟ2 στην ατμόσφαιρα μέχρι το 2050 - οι εκπομπές θα εξισορροπούνται από το CO2 που απορροφάται από την ατμόσφαιρα, είτε με χρήση κατάλληλης τεχνολογίας είτε με τη φύτευση τεράστιων δασών. 

Στο τέλος του κεφαλαίου, ο Μπιλ μάς λέει ότι έχει πολλές ιδέες αλλά κι ότι όλες απαιτούν περπάτημα σε δύσκολο μονοπάτι. Το οποίο ‘’δύσκολο μονοπάτι’’ μας εξηγεί στο 2ο κεφάλαιο (‘’Θα είναι δύσκολο’’). Στο 3ο κεφάλαιο (‘Πέντε ερωτήματα που πρέπει να τίθενται σε κάθε συζήτηση για το κλίμα‘’) παρουσιάζει το πλαίσιο των 5 ερωτήσεων που έχει ο ίδιος διαμοφώσει και χρησιμοποιεί όταν συζητά για την ενέργεια, είτε σε επενδυτικό επίπεδο είτε σε επίπεδο μπάρμπεκιου:

1. Για πόσο από τα 51 δισεκατομμύρια τόνους μιλάμε; Όπου μας λέει πως για ο,τιδήποτε μιλάμε καλό είναι αυτό να το μεταφράζουμε σε εκπομπές CO2 και να υπολογίζουμε το ποσοστό του στα 51 δις. 

2. Για πόσο τσιμέντο μιλάμε; Το τσιμέντο κι ο χάλυβας συνεισφέρουν γύρω στο 10% των συνολικών εκπομπών, οπότε η ερώτηση μπορεί και λειτουργεί ως υπενθύμιση των μεγάλων ρυπαντών

3. Για πόση ισχύ μιλάμε; - Αυτονόητη ερώτηση

4. Πόσο χώρο χρειαζόμαστε; - Επίσης αυτονόητη

5. Και η πιο αυτονόητη: Πόσο κοστίζει;

Στο 4ο κεφάλαιο (‘’Πώς παίρνουμε ρεύμα’’) μιλάει για την την παραγωγή και τη χρήση της ηλεκτρικής ισχύος που συνεισφέρει πάνω από το 1/4ο στις συνολικές εμπομπές (το 27% των 51 δις). Εξετάζει πώς μπορούμε να απαλλαγούμε από τις εκπομπές άνθρακα στην παραγωγή καιχρήση αυτή και να επιταχύνουμε την υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στο 5ο κεφάλαιο (‘’ Πώς κατασκευάζουμε’’) εξετάζει το 31% των 51 δις., επικεντρώνοντας στην παραγωγή τσιμέντου, η οποία αν ήταν χώρα θα ήταν ο 6ος μεγαλύτερος ρυπαντής στον κόσμο (από δω κι η παραπάνω ερώτηση σχετικά με το τσιμέντο). Το 6ο κεφάλαιο (‘’ Πως τρεφόμαστε’’) αντιπροσωπεύει το 19% και ασχολείται με τη γεωργία και την αποψίλωση των δασών: διερευνά πώς μπορούμε να παράγουμε τρόφιμα πιο αποτελεσματικά, με λιγότερη περιβαλλοντική καταστροφή και λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Το 7ο κεφάλαιο (‘’Πως μετακινούμαστε’’) αναλύει τον τρόπο με τον οποίο μεταφέρουμε τους εαυτούς μας και τα αγαθά μας σε όλο τον κόσμο (ο οποίος αποτελεί το 16% των 51 δις) και παρουσιάζει τις σχετικές αντιρρυπαντικές τεχνολογίες . Στο 8ο κεφάλαιο (‘’Πώς δροσιζόμαστε και πώς θερμαινόμαστε’’) μάς μιλάει για το υπόλοιπο 7%, εξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο ζεσταινόμαστε και δροσιζόμαστε.

Αν τα πρώτα 8 κεφάλαια ήταν μια επισκόπηση τους πώς ζούμε και τις τόνους CO2 που παράγουμε ζώντας, τα υπόλοιπα 4 έχουν να κάνουν με το ζουμί: πώς θα τα καταφέρουμε;

Στο 9ο κεφάλαιο (‘’Προσαρμογή σε έναν θερμότερο πλανήτη’’) εξετάζονται οι τρόποι προσαρμογής. 4 είναι τα βασικά θέματα γύρω από τα οποία πρέπει να οργανώσουμε την προσαρμογή μας:

1. Αλλαγή στον τρόπο ανάπτυξης των πόλεων – με το μισό του ανθρώπινου πληθυσμού να ζεί σε πόλεις και τα ¾ του παγκόσμιου πλούτου να παράγεται σε αυτές, κάτι πρέπει αν γίνει.
2. Ενίσχυση των φυσικών αμυνών του πλανήτη (δάση, νερά, ωκεανοί)
3. Παραγωγή πόσιμου νερού
4. Δημιουργία (ή Ξεκλείδωμα) νέου χρήματος (ο Μπιλ το συμπυκνώνει άριστα: Πώς το δημόσιο χρήμα θα προσελκύσει ιδιώτες επενδυτές ώστε να στηρίξουν έργα/σχέδια προσαρμογής)

Στο 10ο κεφάλαιο (‘’Γιατί είναι σημαντικές οι κρατικές πολιτικές’’) αναλύει τη σημασία του κράτους και της κυβέρνησης σε όλη αυτή την προσπάθεια (κάτι που δεν είναι αυτονόητο για τους αμερικανούς). Η όλη προσέγγιση μπορεί να διαβαστεί κι ως ευγενική, όχι απόρριψη, αλλά ελαφριά απώθηση της νεοφιλελεύθερης ατζέντας των τελευταίων 40 ετών. Χρησιμοποιεί θετικά παραδείγματα για το πώς οι κυβερνήσεις σχεδίασαν και πραγματοποίησαν περιβαλλοντικές πολιτικές που έσωσαν ζωές και δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει πώς (ξανά!!!) τα κράτη επηρεάζουν τις προσδοκίες της κοινωνίας των πολιτών μέσω του κράτους δικαίου και της πολιτικής. Αυτό που πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν, μας λέει κλείνοντας το μάτι ο Μπιλ, είναι ότι η κυβερνηση και η πολιτική είναι οι κύριοι μοχλοί της καινοτομίας, μέσω των επενδύσεων στην πανεπιστημιακή έρευνα, της χρηματοδότησης της βιομηχανικής έρευνας και ανάπτυξης και της προώθησης της ζήτησης μέσω κινήτρων.

Στο 11ο κεφάλαιο (‘’Ένα σχέδιο για τη μετάβαση στο μηδέν’’) καταστρώνει το χάρτη διάβασης του δύσκολου μονοπατιού:

1. Καινοτομία και ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης
2. Επέκταση της προσφοράς καινοτομίας
3. Στοίχιση έρευνας και ανάπτυξης με τις βασικές μας ανάγκες
4 .Επιτάχυνση της ζήτησης για καινοτομία

Ενώ στο 12ο κεφάλαιο (‘’ Τι μπορεί να κάνει ο καθένας από εμάς’’) καταπιάνεται με την ατομική πρωτοβουλία. Αν και τα περισσότερα που προτείνει για τη συμπεριφορά, τόσο ως πολίτης όσο και ως καταναλωτής, προϋποθέτουν κονομημένο άνθρωπο, σίγουρα πάνω από τον μ.ο., καλό είναι να τά ΄χουμε υπόψη μας. Φυσικά, οι μεμονωμένες δράσεις θα έχουν μικρή μόνο συμβολή στη συνολική μείωση των εκπομπών CO2 που απαιτείται, αλλά είναι σημαντικές σε συμβολικό επίπεδο καθώς στέλνουν ένα ισχυρό μήνυμα τόσο στην κυβέρνηση όσο και στις επιχειρήσεις  και σε άλλους πολίτες, ότι υπάρχουν άνθρωποι που επιθυμούν και υποστηρίζουν σημαντικές αλλαγές. Οι μαθητικές κινητοποιήσεις για το κλίμα και το κίνημα Extinction Rebellion έφεραν ενδιαφερόμενους πολίτες σε επαφή και ήδη πάνω από 1400 τοπικές κυβερνήσεις και περισσότερες από 35 χώρες έχουν αποδεκτεί ότι βρισκόμαστε σε κατάσταση κλιματικής έκτακτης ανάγκης. Φυσικά, ο Μπιλ δεν έχει καθόλου χρόνο για τέτοια πράγματα. 

Το βιβλίο κλείνει με τον επίλογο (‘’Κλιματική αλλαγή και COVID-19’’) που είναι αφιερωμένο στην άλλη μανία του Μπιλ, στην Παγκόσμια Υγεία και στον Κορώνα και τη σχέση τους με την κλιματική αλλαγή. Ο ιός, φοβάται, ο Μπιλ, θα καθυστερήσει την όλη πορεία και θα δυσκολέψει τα πράγματα και στα δυο θέματα: Παγκόσμια Υγεία & Κλιματική αλλαγή. Ενώ η διακοπή λειτουργίας πολλών τομέων της οικονομίας είχε περιβαλλοντικά οφέλη όσον αφορά εκπομπές και απώλεια βιοποικιλότητας, λίγοι θα υποστήριζαν ότι η κοινωνικοοικονομικό κόστος μπορεί να δικαιολογηθεί.  Ο Μπιλ πιστεύει ότι δεν θα τα παρατήσουμε. Και με στόχευση και δαπάνη σε νέες τεχνολογίες, πολιτικές και δομές αγοράς, μπορούμε να πετύχουμε το Μηδέν στις εκπομπές και το μέγιστο στην Παγκόσμια Υγεία.

Το βιβλίο είναι καλογραμμένο και τεκμηριωμένο (η σαφήνεια ‘’υπερχειλίζει’’) και δίνει ένα συνοπτικό περίγραμμα των υπαρχουσών και νέων τενολογιών. Οι τεχνόκαυλοι θα το λατρέψουν. Από την άλλη, δεν λέει κουβέντα για το βασικό ζήτημα: τον καταναλωτικό καπιταλισμό και τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις. Δεν κάνει ούτε μια αναφορά στην παγκόσμια και εθνική διαρθρωτική ανισότητα και τη συγκέντρωση εξουσίας και πλούτου. Στην ουσία υποστηρίζει τη χρήση των σημερινών συστημάτων διακυβέρνησης με μερικές τροποποιήσεις, έτσι ώστε να ενθαρρυθεί η κοινωνία να περπατήσει στο δύσκολο μονοπάτι της απανθρακοποίησης. Θέλει να δείξει στο αναγνωστικό κοινό του την κλίμακα του προβλήματος και, κυρίως, να το καθησυχάσει: λύσεις υπάρχουν ή θα υπάρξουν σύντομα και θα βοηθήσουν να αποφευχθούν τα χειρότερα της κλιματικής αλλαγής.

Ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί ως ένα τεχνοφιλικό όνειρο για το πώς να φτιάξεις έναν καλύτερο κόσμο χωρίς κοινωνική επανάσταση