Γιατί η ποίηση έχει (ή δεν έχει) νόημα (61): Οι Τόποι της ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ (ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ) (2)

Τα ποιήματα της ανθολογίας, όπως όλα τα ποιήματα, μπορούν να διαβαστούν είτε με ανιστορικό τρόπο, δηλ. ως μορφή έντεχνου λόγου ανεξάρτητη, σχεδόν, από το πλαίσιο εντός του οποίου γράφηκε και να κριθεί με βάση μόνο τις εκτατικές και εντατικές της ιδιότητες, είτε με ιστορικό τρόπο, δηλ. με σαφή αναφορά (πολλές φορές απόλυτη) στο πλαίσιο εντός του οποίου γράφηκε.

Όπως, σχεδόν, σε όλες τις περιπτώσεις της ζωής η υβριδική προσέγγιση είναι η πιο καλή. Και στην περίπτωσή μας, η χρονολόγηση των ποιημάτων είναι βοηθητική.

Έτσι, τα 47 ‘’τοπολογικά’’ ποιήματα της ανθολογίας εκτείνονται από τα μισά του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα (ΠΩΣ ΕΚΑΤΑΝΤΗΣΕ Η ΜΑΥΡΗ ΑΘΗΝΑ -1874) έως και το 2019:

Το 2^ο μισό του 20^ου αιώνα είναι κυρίαρχο (43% των ποιημάτων) – αν και ο 21^ος αιώνας τα πάει πολύ καλά δεδομένου ότι μόλις τώρα μπήκαμε το δεύτερο πέμπτο του.

Η ανά δεκαετία χρονολόγηση/κατανομή:

(*) για τη χρονολόγηση βασίστηκα στις σημειώσεις του επιμελητή κι όπου αυτές δεν ήταν επαρκείς έκανα λίγο ψάξιμο

Όπου η δεκαετία 1970-79 είναι κυρίαρχη με 12 ποιήματα και η πρώτη δεκαετία του 21^ου αιώνα ακολουθεί.

Τα τοπολογικά ποιήματα έχουν να κάνουν με την πατρώα γη, το πατρώο τοπίο, με ‘’το ακατονόμαστο άστυ και το χωριό, με τις οδούς και τα σταθερά δρομολόγια, τα φυσικά και ιστορικά τοπόσημα, το ψυχικό δίπολο πατρίδα-εξορία ….και το απορητικό «πού» και το διαπιστωτικό «πουθενά»’’(!!!), όπως σημειώνει ο ανθολόγος. 

Ο κυρίαρχος ποιητής των Τόπων είναι  ο Μ Γκανάς με 3 ποιήματα, ενώ αποτελεί έκπληξη που ο ανθολόγος δεν επιλέγει ποίημα από τα διάσημα ‘’ Γυάλινα Γιάννινα’’. Ακολουθούν με 2 ποιήματα ο καθένας, οι Σουρής Γ., Γκάτσος Ν., Δάλλας Γ. και Μπελεσιώτης Γ. Οι υπόλοιποι 36 ποιητές αντιπροσωπεύονται από 1 ποίημα ο καθένας.

Το Μέρος/Θέμα ανοίγει με 2 ΄΄τρανταχτά’’ ποιήματα από 2 ‘’ισχυρούς’’ Έλληνες ποιητές: τον νομπελίστα Γ Σεφέρη (Με τον τρόπο του ΓΣ (1936) με το περίφημο ‘’Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει’’) και τον Μ Αναγνωστάκη (Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ. (1970)), που, αν μη τί άλλο, αυτό που μοιράζονται είναι η απαισιοδοξία.  Έτσι, ο Αναγνωστάκης, 3 δεκαετίες μετά, καταφάσκει στο σεφερικό συμπέρασμα, ενσωματώντας το στο ποίημα του και προωθώντας το περαιτέρω με λεπτή ειρωνεία:

 ‘’Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε ο Ποιητής/Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησίες/Η Ελλάς των Ελλήνων’’

 Και, έτσι, έχουμε και τον τίτλο της ανθολογίας.

 Υποψιάζομαι ότι η επιλογή ‘’Με τον τρόπο του ΓΣ’’ ήταν κατά κάποιο τρόπο καταναγκαστική ως σηματωρός των τόπων (κι όχι μονο) της ανθολογίας λόγω του ’Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει’’, αφού άμεσα συνδυάζεται με το ‘’Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ’’ και δίνουν το γενικό κλίμα. Και λέω καταναγκαστική γιατί  το ’’Με τον τρόπο του ΓΣ’’ δεν είναι από τα καλύτερα ποιήματα του νομπελίστα. Και φρονώ ότι αν δεν είχε την περίφημη έναρξη (που κατά κάποιο τρόπο εκφράζει ένα καθολικό παράπονο των πνευματικών ανθρώπων της χώρας), δεν θα ασχολούνταν κανείς μαζι του (αν ασχολήθηκε πραγματικά κανείς). Ο σκληρός και αρκετά άδικος με τον Σεφέρη, Κορδάτος, μάλλον έχει δίκιο στην προκειμένη περίπτωση όταν λέει ότι χρειάζεται ειδικό ερμηνευτή για να αποκρυπτογραφηθεί ο στοχασμός του ποιητή (Γ. Κορδάτος, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Από 1453 ώς το 1961, τ. 2, σ. 716, εκδ. Επικαιρότητα, 1983). 

Δεν μπορώ να πω ότι με ενθουσίασαν οι Τόποι. Περιέχουν κάποια πολύ ωραία ποιήματα αλλά το γενικό κλίμα δεν είναι του γούστου μου.

 Υπάρχει, φυσικά, το ‘’Οι ασάλευτες κυρίες των επαρχιών’’ του μεγάλου Γαργάλατα (κατά κόσμο (πολιτικό) Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα και κατά κόσμο (φιλολογικό) Γ. Αθάνα, ποιητή των αθάνατων δαρβινικών στίχων:

''Κι’ηταν τα στήθια σου

άσπρα σαν τα γάλατα

και μούλεγες

Γαργάλατα,γαργάλατα!''

Τέλος, από τα 47 τοπολογικά ποιήματα της ΕΛΛΑΔΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, θα ‘’αγόραζα’’ τα εξής 15: