Οικοκυρικός Κατσαπλιαδισμός

 

1.Η ΝΔ, από τότε που μπορώ να θυμηθώ τον εαυτό μου, παρουσιάζεται ως το κόμμα των «νοικοκυραίων». Των ανθρώπων που αγαπούν την τάξη, τη σταθερότητα, την κανονικότητα, το σπίτι, το οικόπεδο, τον λογαριασμό που «δεν πρέπει να μείνει απλήρωτος».

Οι «νοικοκυραίοι» που δεν υπήρξαν απλώς ένα σύνθημα αλλά μια ολόκληρη ηθική κοσμοαντίληψη, ένα αφήγημα που ρίζωσε βαθιά στην ελληνική ψυχή. Ένας κώδικας επιβίωσης και συμβιβασμού που ένωσε τη μικροαστική φιλοδοξία με τη συλλογική ανασφάλεια.

Όμως, οι στατιστικές — αυτές οι ψυχρές και αδυσώπητες αριθμητικές αφηγήσεις — έχουν τη συνήθεια να χαλάνε τις όμορφες ιστορίες.

Το διάγραμμα του Vouliwatch, που αποτυπώνει την Ετήσια Μεταβολή Δηλωμένου Πλούτου των Βουλευτών (2015–2023), μιλάει καθαρά: το «κόμμα των νοικοκυραίων» έχει εξελιχθεί στο κόμμα των χρυσοδάκτυλων.

Από το 2019 ως το 2023, ο δηλωμένος πλούτος των βουλευτών της ΝΔ τριπλασιάστηκε· από περίπου 47,5 εκατομμύρια ευρώ εκτινάχθηκε σε πάνω από 140.

Κανένα άλλο κόμμα δεν ακολουθεί αυτόν τον ρυθμό, καμία άλλη πολιτική οικογένεια δεν ευτύχησε τόσο εντυπωσιακά.

Ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει σταθερός γύρω στα 30–40 εκατομμύρια, το ΠΑΣΟΚ κινείται με μονοψήφιες αυξήσεις, ενώ το ΚΚΕ στέκει ακίνητο στο γράφημα, κάτω από τα 5 εκατομμύρια — μια οριζόντια γραμμή μέσα στο πέλαγος των ανόδων, παρά την παράδοξη, σχεδόν ειρωνική, αύξηση 56% από το 2022 στο 2023.

2. Η λέξη «κατσαπλιάς» κουβαλάει σκοτάδι: βουνό, εμφύλιο, ληστεία, αυθαιρεσία. Η λέξη «οικοκύρης», αντίθετα, κουβαλάει σαπούνι, μαξιλάρι και λογαριασμό ΔΕΗ. Όταν ενώνονται γεννιέται το νέο ελληνικό τέκνο της Μετα-μεταπολίτευσης: ο οικοκυρικός κατσαπλιάς: το παιδί που τρόμαξε στη θέα της αριστεράς, μεγάλωσε με δελτία ειδήσεων αντί για παιδικά, και βρήκε τελικά γαλήνη στο «νόμος και τάξη», λεηλατώντας με γραβάτα και ευσέβεια στο όνομα της «κανονικότητας».

Η ηθική οικονομία του «νοικοκυραίου» διαστρέφεται, μετατρέπεται σε μηχανισμό αυτοδικαίωσης του ισχυρού. Ό,τι ήταν άλλοτε έννοια ταπεινότητας γίνεται τώρα σημαία υπεροχής: εγώ είμαι συνετός — εσείς είστε τεμπέληδες, ζηλόφθονες, λαϊκιστές.

Στην πραγματικότητα, η φιγούρα του «νοικοκυραίου» υπήρξε πάντοτε πολιτικά επινοημένη. Ήταν το προσωπείο του μικροϊδιοκτήτη που θέλει να μοιάσει στον μεγαλοϊδιοκτήτη, και το εργαλείο του μεγαλοϊδιοκτήτη που χρειάζεται τη συναίνεση του μικροϊδιοκτήτη.

Αυτή η συμμαχία αποτυπώνεται σήμερα στα πόθεν έσχες — ως καθρέφτης της ταξικής κολακείας

3. Η λέξη «πόθεν» προϋποθέτει αιτία, πηγή, ευθύνη. Στην πράξη, όμως, το ελληνικό πόθεν έσχες έχει μετατραπεί σε «πόθεν έστω»: αρκεί να δηλώσεις ότι «το έχεις», το «πώς» είναι δευτερεύον. Οι διαδικασίες ελέγχου είναι τυπικές, σχεδόν τελετουργικές. Οι δηλώσεις δημοσιεύονται, κανείς δεν λογοδοτεί, κανείς δεν ερευνά τις εκρηκτικές αυξήσεις.

Η διαφάνεια λειτουργεί ως άλλοθι: το φως υπάρχει μόνο για να θαυμάζουμε τις σκιές.

Η λογική αυτή είναι βαθιά νεοφιλελεύθερη:

•    Ο πλούτος δεν χρειάζεται αιτιολόγηση.

•    Η επιτυχία είναι αυταπόδεικτη.

•    Ο θεσμός λειτουργεί όχι για να ελέγχει, αλλά για να νομιμοποιεί.

Έτσι, ο οικοκυρικός κατσαπλιάς αποκτά ηθική θωράκιση. Η συσσώρευσή του μοιάζει με επιβράβευση του «άξιου». Η κριτική μετατρέπεται σε φθόνο, και η ανισότητα σε τεκμήριο αριστείας.

4.Στα ΜΜΕ, τα ρεπορτάζ για τα πόθεν έσχες έχουν σχεδόν ψυχαγωγικό χαρακτήρα: «Ποιος βουλευτής έχει τα περισσότερα ακίνητα; Ποια βουλεύτρια δήλωσε το ακριβότερο ρολόι»; Η πληροφορία παύει να είναι πολιτική· γίνεται κουτσομπολιό της εξουσίας.

Κι αυτό είναι το τελικό στάδιο του οικοκυρικού κατσαπλιαδισμού: η ομορφοποίηση του πλιάτσικου. Η δημόσια σφαίρα μετατρέπεται σε βιτρίνα πλούτου, όπου το «νοικοκυρεμένο» σημαίνει απλώς «καλογυαλισμένο». Η πλουτοκρατία δεν χρειάζεται να απολογηθεί. Αρκεί να είναι στιλάτη.

Κι έτσι η λέξη «διαφθορά» χάνει την όποια τη δύναμή της. Όταν όλα μοιάζουν φυσικά, τίποτα δεν είναι σκανδαλώδες. Όταν οι στατιστικές εκρήξεις εμφανίζονται δίπλα σε γραβάτες και χαμόγελα, η αισθητική γίνεται η πιο αποτελεσματική λογοκρισία.

5. Κι όμως — δεν φταίνε μόνο οι «από πάνω». Ο οικοκυρικός κατσαπλιαδισμός είναι συλλογικό φαινόμενο. Ο μικροαστός που βλέπει τον βουλευτή να πλουτίζει και σκέφτεται «μπράβο του, ξέρει να κινείται»,  συμμετέχει στο ίδιο ηθικό σύστημα. Η ανοχή δεν είναι άγνοια· είναι ταύτιση. Το βλέμμα του φτωχού προς τον πλούσιο είναι ταυτόχρονα βλέμμα επιθυμίας και ενοχής. Η ελληνική κοινωνία θαυμάζει αυτόν που «τα κατάφερε», ακόμη κι αν τα κατάφερε κλέβοντας. Η φράση «ας ήμουν κι εγώ στη θέση του» λειτουργεί ως ηθική συγχώρεση. Κι έτσι η διαφθορά δεν είναι εξαιρετικό φαινόμενο. Γίνεται  μορφή κοινωνικής φαντασίωσης.

6.Ας επιστρέψουμε στο διάγραμμα. 

•    Το 2015 — χρονιά δημοψηφίσματος, capital controls, «αγωνίας για το ευρώ»  — οι βουλευτές της         ΝΔ δηλώνουν γύρω στα 47 εκατομμύρια.

•    Το 2019 — χρονιά επιστροφής στην εξουσία — φτάνουν σχεδόν 90 εκατ..

•    Το 2023 — χρονιά αδιάλειπτης «σταθερότητας» — αγγίζουν τα 142 εκατ.

Είναι σαφές ότι η σταθερότητα  έχει όνομα: απόδοση κεφαλαίου. Και η ΝΔ αποδεικνύεται από τις πιο αποδοτικές επιχειρήσεις της χώρας

7. Η «νοικοκυροσύνη» που άλλοτε υποσχόταν σταθερότητα και ευπρέπεια έγινε το όχημα της νέας λεηλασίας. Οι ίδιοι που επικαλούνται την «κανονικότητα» έχουν αναγάγει το πλιάτσικο σε μορφή διακυβέρνησης και την ευσέβεια σε τεχνοτροπία του κέρδους.

Ο οικοκυρικός κατσαπλιάς δεν κρύβεται στο βουνό· κατοικεί στα ρετιρέ, στα πάνελ,  στις οθόνες της «ενημέρωσης». Δεν έχει ανάγκη να απολογηθεί, γιατί η κοινωνία του έχει ήδη προσφέρει συγχωροχάρτι — ένα χαμόγελο επιδοκιμασίας στο όνομα της «επιτυχίας».
Κι όσο αυτό το χαμόγελο επιμένει, ο νοικοκύρης κατσαπλιάς θα παραμένει το πιο αυθεντικό μας πορτρέτο: ο καθωσπρέπει ληστής της δημοκρατίας, με γραβάτα, ευλάβεια και το χαμόγελο εκείνου που «τακτοποίησε τα του οίκου του»