Η Chat GPT και ο οπορτουνισμός

 

Κοιτώντας για επαγγελματικούς λόγους για τις πιθανές οικονομικοκοινωνικές επιπτώσεις της Οικονομίας Power-to-X (ένας όρος ΄΄ομπρέλα’’ που περιγράφει τεχνολογίες οι οποίες μετατρέπουν ηλεκτρική ενέργεια—συνήθως από ανανεώσιμες πηγές όπως ο άνεμος ή ο ήλιος—σε διάφορες μορφές φορέων ενέργειας ή χημικών προϊόντων. Το «X» αντιπροσωπεύει το τελικό προϊόν ή τη χρήση, όπως καύσιμα, χημικά, θερμότητα ή υλικά.), βρήκα ένα paper με τον τίτλο:

‘’ Οικονομία Power-to-X: Ευκαιρίες για πράσινοηλεκτροϋδρογόνο, ηλεκτροκαύσιμα, ηλεκτροχημικά και ηλεκτροϋλικά στην Αφρική’’

Και, καθώς είμαι φονταμενταλιστής ανθρωπιστής, και η Αφρική είναι μάλλον η βιολογική γενέτειρα του είδους μας, το ενδιαφέρον μου κτύπησε κόκκινο. Είναι μια κλασική μορφή ‘’πράσινου ιμπεριαλισμού’’ ή /και ‘’πράσινης αποικιοκρατίας’’

Έτσι, αφού διάβασα την εργασία και σχημάτισα τις όποιες απόψεις μου, ζήτησα κι από την Τ.Ν. (Chat GPT 4.5) να το διαβάσει και να μου  πεί  για την  κριτική μπορεί να ασκηθεί στο άρθρο και στις απόψεις των συγγραφέων από:

α. νεοφιλελεύθερη, β μαρξιστική και γ. σοσιαλδημοκρατική προοπτική

Οι απαντήσεις της Τ.Ν.:

α. νεοφιλελεύθερη προοπτική (εν συντομία γιατί μού προκαλεί έμετο)

• Υπερβολική έμφαση στον κεντρικό τεχνοοικονομικό σχεδιασμό, 

• Στρατηγικές επενδύσεων υπό κρατικό συντονισμό, 

• Παραμερισμός του ρόλου του «αόρατου χεριού»  της αγοράς και της αυθόρμητης  καινοτομία - υποτίμηση λύσεων βασισμένων στην αγορά,
• Κίνδυνος προστατευτισμού ή εξάρτησης από την αναπτυξιακή βοήθεια,
• Έλλειψη θεσμικών μεταρρυθμίσεων (οι μεταρρυθμίσεις δεν μπορούν να απουσιάζουν από τα επιχειρήματα (περί παντού επιστητού και εμπειρικού γεγονότος) ενός καλού  νεοφιλελέ. Θυμάμαι που ένας κάποτε, όταν τον είπα για τις αϋπνίες μου μου απάντησε ότι χρειάζονται κομβικές μεταρρυθμίσεις στη ζωή μου) 

β μαρξιστική προοπτική 

• Νεοαποικιοκρατία μέσω ενεργειακού ιμπεριαλισμού - η Αφρική ως εξαγωγέα ακατέργαστης ενέργειας, αναπαραγωγή ιστορικών προτύπων εξαγωγικού εμπορίου εκμετάλλευσης, όπου ο Παγκόσμιος Νότος εξάγει αξία προς όφελος του ΠΈτσι, αναπαράγονται οι άνισες σχέσεις μεταξύ κέντρου και περιφέρειας.

• Ανάπτυξη εντάσεως κεφαλαίου, όχι εντάσεως εργασίας -Η έμφαση στο πράσινο υδρογόνο και την ηλεκτρόλυση μεγάλης κλίμακας απαιτεί τεράστια κεφαλαιακή επένδυση, αλλά ελάχιστο εργατικό δυναμικό, αποτυγχάνοντας να αντιμετωπίσει τη μαζική ανεργία ή υποαπασχόληση στις αφρικανικές χώρες.

• Αγνόηση του ζητήματος της ιδιοκτησίας και της αφαίρεσης υπεραξίας: Προϋπόθεση τεχνολογικής ουδετερότητας και απουσία αναφοράς στο ιδιοκτησιακό  καθεστώς.  Ποιοί θα ελέγχουν τις αλυσίδες αξίας και ς θα αποσπούν την υπεραξία;

• Απουσία ταξικής ανάλυσης -Δεν γίνεται καμία αναφορά στο πώς επηρεάζονται οι διαφορετικές κοινωνικές τάξεις της Αφρικής (π.χ. εργάτες, αγρότες, βιομηχανικές ελίτ). Η ρητορική περί «ενεργειακής οικονομίας με επίκεντρο τους λαούς» ενδέχεται να συγκαλύπτει μια πολιτική βιομηχανικής ανάπτυξης με επίκεντρο τις ελίτ και σε βάρος των εργαζομένων.

γ. σοσιαλδημοκρατική προοπτική

• Υπερβολικά τεχνοοικονομική προσέγγιση, ανεπαρκής κοινωνική ανάλυση: -ν και το άρθρο προβάλλει πειστικά την ανάγκη για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και εξαγωγική ανταγωνιστικότητα, δεν εξετάζει κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα όπως η αναδιανομή, η ποιότητα της απασχόλησης, η πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην υγειονομική περίθαλψη — ζητήματα που αποτελούν θεμέλια μιας δίκαιης μετάβασης.

• Έλλειψη εστίασης στους θεσμούς και στη διακυβέρνηση -Οι συγγραφείς δεν αναλύουν πώς οι θεσμοί και η δημοκρατική συμμετοχή μπορούν να διαμορφώσουν τη μετάβαση στο Power-to-X. Από σοσιαλδημοκρατική σκοπιά, προκαλεί ανησυχία η απουσία αναφοράς στη δημόσια ιδιοκτησία και στη διαφάνεια.

• Κίνδυνος άνισης περιφερειακής ανάπτυξης- Αν οι επενδύσεις συγκεντρωθούν σε λίγες «υψηλού δυναμικού» χώρες, όπως η Αίγυπτος, το Μαρόκο ή η Νιγηρία, άλλες περιοχές της Αφρικής ενδέχεται να μείνουν πίσω. Μια σοσιαλδημοκρατική προσέγγιση θα πρότεινε παν-αφρικανική αλληλεγγύη και ανακατανομή των επενδύσεων σε περιφερειακό επίπεδο.

• Απουσία κοινωνικού διαλόγου -Δεν αποσαφηνίζεται ο ρόλος των συνδικάτων, της κοινωνίας των πολιτών ή των τοπικών κοινοτήτων στη διαμόρφωση της ενεργειακής μετάβασης. Οι σοσιαλδημοκράτες θα υποστήριζαν την ανάγκη για τριμερή διακυβέρνηση (κράτος–κεφάλαιο–εργασία) ώστε να διασφαλιστεί η δικαιοσύνη.

Στην κόκκινη ερώτηση, ''ποιά προτιμάει'', έπεσε ο οπορτουνιστικός κεραυνός

Η σοσιαλδημοκρατική Κριτική είναι η πιο πειστική, γιατί:

Υπάρχει υσορροπία φιλοδοξίας και δικαιοσύνης

Το όραμα του άρθρου για την Αφρική ως εξαγωγέα πράσινης ενέργειας είναι εμπνευσμένο, αλλά εστιάζει κυρίως σε καμπύλες κόστους, ροές ενέργειας και τεχνοοικονομική εφικτότητα. Η σοσιαλδημοκρατική οπτική εύστοχα ρωτά: «Εντάξει, αλλά ποιος ωφελείται; Ποιος αποφασίζει; Ποιος μένει πίσω;»

Η δίκαιη μετάβαση έχει σημασία

Οι ενεργειακές μεταβάσεις δεν αφορούν μόνο την αποδοτικότητα ή τις επενδύσεις κεφαλαίου—αφορούν τις ζωές των ανθρώπων, τις θέσεις εργασίας, τις τοπικές οικονομίες και τους θεσμούς. Η σοσιαλδημοκρατία επιμένει πως η μετάβαση πρέπει να είναι χωρίς αποκλεισμούς, όχι απλώς «πράσινη».

Ισχυροί αλλά υπόλογοι θεσμοί

Σε αντίθεση με τη μαρξιστική προσέγγιση που μπορεί να απορρίψει πλήρως τις καπιταλιστικές αγορές, η σοσιαλδημοκρατική προοπτική αποδέχεται την ύπαρξή τους—αλλά απαιτεί να είναι ρυθμισμένες, δίκαιες και δημοκρατικά ελεγχόμενες.

Διεθνής αλληλεγγύη χωρίς νέο-ιμπεριαλισμό

Η σοσιαλδημοκρατία μπορεί να στηρίξει τη διεθνή συνεργασία (όπως το πράσινο εμπόριο μεταξύ ΕΕ και Αφρικής), αλλά με μηχανισμούς που αποτρέπουν την εκμετάλλευση, προωθούν την τοπική ιδιοκτησία και διασφαλίζουν δίκαιες αποδόσεις για τις αφρικανικές κοινωνίες—όχι μόνο για το παγκόσμιο κεφάλαιο.

Και προσθέτει:

Η μαρξιστική κριτική είναι ισχυρή όταν πρόκειται για τις παγκόσμιες ανισορροπίες ισχύος και το ποιος ελέγχει τα μέσα παραγωγής—η ανησυχία αυτή είναι απολύτως πραγματική.

Η νεοφιλελεύθερη προσέγγιση, παρότι χρήσιμη ως προειδοποίηση ενάντια στην αναποτελεσματικότητα ή στην υπερβολική παρέμβαση του κράτους, τείνει να υποβαθμίζει τη σημασία της ανισότητας και να υποθέτει ότι οι αγορές μπορούν να λύσουν τα πάντα—κάτι που η ιστορία έχει αποδείξει ότι δεν ισχύει, ιδίως στα περισσότερα αφρικανικά συμφραζόμενα.

Ευτυχώς στο τέλος τό ‘σωσε κάπως και δεν θα σταματήσω τη συνδρομή μου.

Τώρα ετοιμάζομαι να κάνω το ίδιο και  με την συντρόφισσα Deepseek αλλά προς το παρόν λέει ότι είναι πολύ απασχολημένη για να απαντήσει.