Το βιβλίο είναι μια συλλογή 12 δοκιμίων που είναι και τα 12 κεφάλαια του βιβλίου + μια Εισαγωγή + ένα ιδιαίτερο appendix=συνολικά 13 δοκίμια. Την επιμέλεια είχαν 3 πανεπιστημιακοί ειδικευμένοι στη φιλοσοφία (Γιώργος Στείρης (Φιλοσοφία των Μέσων Χρόνων και της Αναγέννησης στη Δύση), Σωτήρης Μητραλέξης (Βυζαντινή Φιλοσοφία) και Γιώργος Αραμπατζής (Βυζαντινή Φιλοσοφία)), οι οποίοι εκτός από την εισαγωγή, όπου εξηγούν την ανάγκη για ένα τέτοιο βιβλίο και παρουσιάζουν τα δοκίμια του τόμου, γράφουν κι από ένα δοκίμιο ο καθένας (ο Γ Στείρης το δοκίμιο του κεφαλαίου 8: Βυζαντινοί Φιλόσοφοι του 15ου Αιώνα για την Ταυτότητα κα την Ετερότητα, ο Γ Αραμπατζής το δοκίμιο του κεφαλαίου 11: Βυζαντινή Φιλοσοφία και Νεωτερικότητα, ενώ ο Σ Μητραλέξης υπογράφει το ιδιαίτερο appendix με τίτλο: Στοιχεία Πολιτικού Στοχασμού στο «Τα δημόσια και τα ιδιωτικά» του Οδυσσέα Ελύτη.Μήτρα του τόμου είναι ένα συνέδριο που έγινε στο Βερολίνο το 2013 με τίτλο: «Αντανακλάσεις Ταυτότητας: Η ελληνική ταυτότητα ως φιλοσοφικό πρόβλημα – από το ‘Βυζάντιο’ μέχρι την Ελλάδα της Κρίσης»
Υποστηρίζουν ότι με το βιβλίο αυτό επιχειρούν να συλλάβουν τη συγχρονικότητα των ερωτημάτων και να δώσουν απαντήσεις, κινούμενοι σε ένα διαφορετικό μονοπάτι (θα έλεγα, καλύτερα, πεδίο): όχι σε αυτό της πολυφορεμένης κλασικής αρχαιότητας, ούτε σε αυτό του σύγχρονου Έθνους-Κράτους, αλλά σ’ αυτό που οδηγεί από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία στην Σύγχρονη Ελληνική κουλτούρα, κοινωνία, φιλοσοφία, λογοτεχνία και πολιτική (χαρακτηριστική η απουσία της επιστήμης – για να μην μιλήσω για τεχνολογία/τεχνική και, η μεγαλύτερη απουσία, αρχιτεκτονική). Δηλ., πιο σύντομα, σ’ αυτό που οδηγεί από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία στο Σύγχρονο Ελληνικό Έθνος-Κράτος. Όπως κάθε ερευνητής που σέβεται τον εαυτό του και τους γύρω του, σημειώνουν (το αυτονόητο, αλλά καλά είναι να υπογραμμίζεται) ότι η προσέγγιση τους είναι στα πλαίσια ενός διαλόγου ανοιχτού και δεν διεκδικεί δάφνες κυριαρχίας, αυθεντίας και τα παρόμοια.
Θα κρατήσω από την εισαγωγή, την υπογράμμιση από τους επιμελητές τής «μεθοδολογικής» προσέγγισης του αντικειμένου: καλειδοσκοπική - πού ό,τι και να κατέληξε να σημαίνει αυτό το επίθετο, καλό είναι να θυμόμαστε ότι το όνομα «Καλειδοσκόπιο» (καλός+είδος+σκοπέω) δόθηκε σε ένα οπτικό όργανο που φτιάχτηκε για να δημιουργεί και να δείχνει όμορφες μορφές. Το Καλειδοσκόπιο ήταν στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα (στην Αγγλία) ότι είναι σήμερα το smartphone και τα παρόμοια (σε όλον σχεδόν τον αναπτυγμένο και αναπτυσσόμενο κόσμο). Η επιστήμη που υπάρχει από πίσω του είναι (όπως κι αυτή του smartphone) ενδιαφέρουσα αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το (σχεδιασμένο) τελικό αποτέλεσμα-στόχος είναι η δημιουργία κι επίδειξη όμορφων μορφών (και, πιθανότατα, φαντασιώσεων).
Ξεκινώντας την εισαγωγή τους οι τρεις επιμελητές σημειώνουν ότι τα πολιτικά γεγονότα των τελευταίων χρόνων επανάφεραν στην επικαιρότητα δυο ερωτήματα:
1. Τι σημαίνει να είσαι Έλληνας σήμερα;
2. Τι είναι η Σύγχρονη Ελλάδα, πέρα από τις γενικές πληροφορίες και στερεότυπα;
Tα κεφάλαια - δοκίμια είναι τα εξής (για κάθε δοκίμιο ακολουθώ, ως επί το πλείστον, την περιγραφή που δίνουν οι επιμελητές στην εισαγωγή):
Κεφάλαιο 1: Απεικονίσεις του Σύγχρονου Ελληνισμού: Ιστορικά Διλήμματα και Προσανατολισμοί, Κώστας Κουτσουρέλης (ΚΚ). Όπου ο ΚΚ εξετάζει την έννοια/αρχή (concept) της Tαυτότητας και αντιπροτείνει την ιδέα (notion) της Εικόνας που πιστεύει ότι περιγράφει/απεικονίζει καλύτερα τις προϋποθέσεις μιας Σύγχρονης Ελληνικής Αντανάκλασης Εαυτού (ή αυτο-αντανάκλασης ή αυταντανάκλασης)/
Κεφάλαιο 2: Ορθοδοξία και Δύση: Προκαταρκτικές Σημειώσεις πάνω στην Ελληνική Ταυτότητα Εαυτού του Παρελθόντος, Χρήστος Γιανναράς (ΧΓ) . Όπου ο ΧΓ μας λέει την ιστορία των σχέσεων της Ελληνικής Ορθοδοξίας με τη Δύση, την οποία ιστορία θεωρεί και ως καταστατική συνθήκη της πολυπλοκότητας της Σύγχρονης Ελληνικής ταυτότητας.
Κεφάλαιο 3: Πολύ Νωρίτερα, Πολύ Αργότερα, Σήμερα: Ο Σύγχρονος Ελληνικός Πολιτικός Χρόνος και ο Χρήστος Βακαλόπουλος, Ηλίας Παπαγιαννόπουλος (ΗΠ). Όπου ο ΗΠ εξετάζει τη σημερινή Ελλάδα μέσα από το έργο του Χρήστου Βακαλόπουλου.
Κεφάλαιο 4: Η Έκλειψη του Υποκειμένου, Θεόδωρος Ζιάκας (ΖΚ). Όπου ο ΖΚ συζητάει το σύγχρονο ανθρωπολογικό πλαίσιο που προϋποτίθεται κάθε ερωτήματος πάνω στην ταυτότητα του ατομικού έθνους, π.χ., η κρίση και η έκλειψη του υποκειμένου στην (ύστερη) Νεωτερικότητα.
Κεφάλαιο 5: Η «Αρχή των Εθνοτήτων» και το «Ιδεώδες της Αυτοκρατορίας»: Ιδεολογικός Διάλογος στην Ελλάδα του Εθνικού Διχασμού, Δημήτρης Φάρος (ΔΦ). Όπου ο ΔΦ συζητάει τις αποκλίνουσες απόψεις πάνω στη Σύγχρονη Ελληνική Ταυτότητα εστιάζοντας στα χρόνια του Εθνικού Διχασμού και στο δίπολο «Αρχή των Εθνοτήτων» - «Ιδεώδες της Αυτοκρατορίας».
Κεφάλαιο 6: Η Τριαδική Θεολογία και η Ιδιαιτερότητα της Σύγχρονης Ελλάδας, Διονύσιος Σκλήρης (ΔΚ). Όπου ο ΔΚ επικεντρώνει σε θεολογικά θέματα. Εξετάζει συγκριτικά 4 σύγχρονους Έλληνες στοχαστές (τον ΧΓ που είδαμε πιο πάνω, τον Στέλιο Ράμφο, τον Πατέρα Νικόλαο Λουδοβίκο και τον Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη (Ζηζιούλα), οι οποίοι θεωρούν την Τριαδική Θεολογία ως ιδιαίτερο επίτευγμα της βυζαντινής παράδοσης και διερευνά την πιθανή επίδραση του στοχασμού τους στη Σύγχρονη Ελληνική Κατάσταση)
Κεφάλαιο 7: Έθνος και το Ελληνικό Παράδειγμα, Γιώργος Κοντογιώργης (ΓΚ). Όπου ο ΓΚ εξηγεί τι εννοεί με τον όρο Ελληνικό Παράδειγμα από την αρχαιότητα ως σήμερα και συνοψίζει την έρευνα του πάνω στα καταστατικά ερωτήματα που μας απασχολούν.
Κεφάλαιο 8: Το προαναφερθέν του Γιώργου Στείρη (ΓΣ), όπου επανεξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο έγινε αντιληπτή η ταυτότητα από τους βυζαντινούς διανοούμενους του 15ου αιώνα. Ο ΓΣ θεωρεί ότι η βάση του Ελληνισμού των φιλοσοφικών ελίτ του 15ου αιώνα δεν ήταν μόνο η κοινή γλώσσα και η λογοτεχνική παράδοση αλλά και η ιστορική συνέχεια και η πολιτισμική ετερότητα. Και πιστεύει ότι οι απόψεις που βρίσκουν τον Ελληνισμό ασύμβατο με τη χριστιανική θρησκεία δεν υποστηρίζονται από τα γραπτά των σημαντικότερων φιλοσόφων του 15ου αιώνα.
Κεφάλαιο 9: O Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος για την Ελληνική Ταυτότητα και ένα Πελοποννησιακό Κράτος, Αθανασία Θεοδωροπουλου (ΑΘ). Όπου η ΑΘ μας παρουσιάζει τις απόψεις του Βησσαρίωνος του Τραπεζούντιου πάνω στην παρακμή του Βυζαντίου και τις μεταρρυθμίσεις που αυτός τότε πρότεινε. Το ενδιαφέρον εδώ είναι η σύγκριση των απόψεων του Τραπεζούντιου με τη σημερινή χρεωκοπία και τα μέτρα λιτότητας που εφαρμόζονται για χρόνια τώρα. Η ΑΘ προσπαθεί να ανιχνεύσει τους σπόρους της σύγχρονης κρίσης ταυτότητας στην περίοδο της Αναγέννησης και την εξέλιξή της στα χρόνια που ακολούθησαν έως και το σύγχρονο ελληνικό κράτος.
Κεφάλαιο 10: Η Εμπειρία της Αυτοκρατορίας: Η Περίπτωση του Εθνικού Ποιητή της Κύπρου και οι Αναπαραστάσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Νικολέττα Χατζηπαύλου (ΝΧ),. Όπου η ΝΧ εξετάζει τις αναπαραστάσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο έργο του εθνικού ποιητή της Κύπρου Βασίλη Μιχαηλίδη, παράλληλα με την άνοδο του εθνικισμού και του εθνοσυμβολισμού και την ιστορία του νησιού και προσπαθεί να ανιχνεύσει την εθνική ταυτότητα της Κύπρου μέσα από μια λογοτεχνική προοπτική.
Κεφάλαιο 11: Το προαναφερθέν του Γιργου Αραμπατζή, όπου ο συγγραφέας δείχνει την προκατειλημμένη πρόσληψη της δυτικής φιλοσοφίας από τους βυζαντινούς λόγιους.
Κεφάλαιο 12: Βυζαντινή Πολιτική Φιλοσοφία, Ελληνική Ταυτότητα και Ανεξαρτησία στα έργα του Λεονάρδου Φιλαρά. Μιχαήλ Μαντζανάς. (MM). Όπου ο ΜΜ μας παρουσιάζει το έργο του Λεονάρδου Φιλαρά
Τέλος, το appendix με τίτλο Στοιχεία Πολιτικού Στοχασμού στο «Τα δημόσια και τα ιδιωτικά» του Οδυσσέα Ελύτη, του τρίτου επιμελητή Σωτήρη Μητραλέξη (ΣΜ). Όπου ο ΣΜ ψάχνει να βρει τα στοιχεία πολιτικού στοχασμού που υπάρχουν στο δοκίμιο του Ελύτη.
Το βαρύ πυροβολικό του τόμου είναι ο υπερογδοηκοντούτης Χρήστος Γιανναράς, από τους γνωστότερους διανοούμενους της σήμερον . Είναι παραγωγικότατος (έχει δημοσιεύσει πάκω από 65 βιβλία και αναρίθμητες επιφυλλίδες/παρεμβάσεις, ενώ αρκετά έργα του έχουν μεταφραστεί σε αγγλικά, γαλλικά, κ.ά.) και αρκετά θυμωμένος. Είναι συγγραφέας του βιβλίου «Η ελευθερία του ήθους» (το 1970, σε ηλικία 35 ετών) που θεωρήθηκε «ο Μάης του '68 στην Ορθόδοξη θεολογία και ηθική».
Η προσωπική του σελίδα είναι απολαυστική. Μεταξύ άλλων, είναι φανατικός εχθρός της Σιγκαπούρης, λάτρης του κράτους του Ισραήλ (θεωρεί ότι η υιοθέτηση από το κράτος αυτό τού αρχαιότερου σωζόμενου ιδιώματος της Eβραϊκής ως επίσημης γλώσσας είναι αυτό που έκανε το Ισραήλ μια κοινωνία υπερσύγχρονης τεχνολογίας και, κατά επέκταση, μέμφεται τους ιδρυτές του νεοελληνικού κρατιδίου που δεν επέλεξαν την ομηρική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους (βλ. εδώ) όπως και λάτρης του Πούτιν (Ο ονειρικός έλληνας Πούτιν, επίσης, σε ένα απολαυστικό ραδιοφωνικό ντελίριο στο ραδιοσταθμό Σκάι 100,3 ο Γιανναράς είπε στις 19/12/2008: «Χρειαζόμαστε έναν Πούτιν.» Δυστυχώς το link δεν υπάρχει πια, βλ και την ανάλυση της Αλεξάνδρα Ιωαννίδου που εμπλέκει τον ΧΓ στον νέο ελληνικό εθνικισμό), ενώ θεωρεί την υιοθέτηση του μονοτονικού το 1982, «καταστροφή, που για την Ελλάδα αποδεικνύεται τραγικότερη της Μικρασιατικής».
Πέρα από την ασαφή συνείδηση Σιγκαπούρης από την οποία κινδυνεύουμε, η συνεισφορά του ΧΓ βασίζεται όπως είδαμε σε μια εξιστόρηση των σχέσεων της Ελληνικής Ορθοδοξίας με τη Δύση
και είναι μια σύνοψη του βιβλίου του «Ορθοδοξία και Δύση στη νεώτερη Ελλάδα».
Αλλά για αυτό, άλλη φορά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου