Γιατί η ποίηση έχει (ή δεν έχει) νόημα (27): Μέτρα Λιτότητας – Οι ισχυροί πρόγονοι της Γενιάς των Μέτρων Λιτότητας

Στην αρχή, σχεδόν, του εισαγωγικού της σημειώματος, η επιμελήτρια των «Μέτρων Λιτότητας» γράφει:

«Η ελληνική ποίηση – ποίηση γραμμένη στην νεοελληνική γλώσσα – μπορεί να έχει γραφτεί μέσα ή έξω από την Ελλάδα, από Έλληνες οι μη, πλούσιους ή φτωχούς, γυναίκες και άνδρες, νέους και γέρους. Από την εποχή της Δικτατορίας, στην αρχή της δεκαετίας του ’70, όταν ποιήτριες όπως η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, η Τζένη Μαστοράκη και η Παυλίνα Παμπούδη πρωτοεμφανίστηκαν, είχαμε να δούμε τέτοια αφθονία ποίησης, με τόσα σχέδια για το μέλλον. Η αλήθεια είναι ότι η συνάφεια μ’ εκείνη την εποχή δεν σταματάει εκεί. οι ίδιοι οι ποιητές της εποχής της Δικτατορίας έχουν τη μερίδα του λέοντος στην επιρροή της νέας γενιάς ποιητών.»

Λίγες σειρές παρακάτω γράφει:

«Από τα λυρικά θραύσματα ονείρου […] ως τον αποκαλυπτικό νεορεαλισμό [….] και τα καυστικά μεταμοντέρνα πεζά ποιήματα [….], τίποτε εδώ δεν είναι ότι θα περίμενε κανείς, ακόμα και σε σχέση με την ελληνική ποίηση του πρόσφατου παρελθόντος»

και μας μπέρδεψε λίγο. Έτσι, με μια πιο σε βάθος ανάλυση των  συστατικών των «Μέτρων Λιτότητας», είπαμε να ελέγξουμε την ορθότητα των θέσεων της επιμελήτριας. Υποθέτουμε ότι οι ποιητές/τριες της εποχής της Δικτατορίας είναι η γνωστή Γενιά του 70 (Γ70) – αν και, αν δεν μας ξεφεύγει κάτι, η Γ70 αναφέρεται ως τέτοια μόνο 2 φορές σε όλο το βιβλίο: στο προλογικά σχόλια της επιμελήτριας για τις ποιήτριες Ευτυχία Παναγιώτου και Μόμα Ράντιτς.


Και βάζουμε στο παιχνίδι και τον Πάπα Μπλούμ (ΠΜ). Ο ΠΜ είναι ένας θρύλος της (αγγλο)αμερικάνικης λογοτεχνικής σκηνής, ο «Αθάνατος Χάρι, ο μεγαλύτερος λογοτεχνικός κριτικός του πλανήτη», αλλά δεν είναι πολυμεταφρασμένος στη χώρα μας, κρίνοντας από τον λόγο μεταφρασμένο στα ελληνικά έργο/συνολικό έργο=4/42 (αν μείνουμε μόνο στα βιβλία). Είναι ένας κριτικός με ιδιαίτερες ιδέες, αν και ορισμένες φορές «ξεφεύγει» με τα γνωστικιστικά/καββαλιστικά/ερμητιστικά και έχει μια ροπή προς τον πατερναλισμό, η ΟΔΝΠ μάλλον τον γουστάρει (ακριβώς επειδή είναι ‘φευγάτος’), και θα δανειστεί ιδέες που αναπτύσσει, ειδικά στο βιβλίο του «Η/Το Anxiety της Επίδρασης» - Η/Το Anxiety παραμένει προς το παρόν αμετάφραστη/ο, κι ίσως στη πορεία φανεί αν είναι αγωνία, όπως προτιμά ο μεταφραστής του ΜΠ, Δημήτρης Δημηρούλης (ΔΔ), ή άγχος όπως προτιμά ο κριτικός του Νάσος Βαγενάς (ΝΒ) (μια διαμάχη γενικότερη μεταξύ των 2 θεωρητικών της ποίησης (ο ΝΒ και ποιητής) που εκδηλώθηκε το 1989-90, στις σελίδες της μακρόβιας «Λέξης» (χρόνος ζωής=180 τεύχη διμηνιαία, 1981-2004) και, περισσότερο, στις σελίδες του βραχύβιου «Λόγου Χάριν» (χρόνος ζωής=4 τεύχη εξαμηνιαία σε 6 χρόνια (1990-1996).


Ο ΠΜ πιστεύει ότι το κέντρο/πυρήνας της ποιητικής δημιουργίας είναι η ποιητική επίδραση. Φυσικά, αναγνωρίζει και εξωτερικές επιδράσεις (αναγνώριση που, προφανώς, την κάνει για να μπορέσει κανείς να συνεχίσει την κουβέντα μαζί του), αλλά δεν φαίνεται να τον ενδιαφέρουν. Για τον ΠΜ, ο ποιητής είναι δούλος των προγόνων του. Αν είναι αρκετά ισχυρός, μπορεί να είναι τυχερός και να επιβιώσει (δηλ να διαβάζεται) για κάποιο διάστημα πριν τον πλακώσουν κι αυτόν τα χώματα της ιστορίας. Δεν πιστεύει στον Θεό αλλά πιστεύει ότι ο Θεός λέγεται Σέξπιρ. Περαιτέρω, σύμφωνα με τα λεγόμενα του στο κεφάλαιο 3 της Anxiety::

«Όταν ο Σατανάς ή ο ποιητής κοιτά γύρω του τον φλεγόμενο πυθμένα που πυρπόλησε το πίπτον εγώ του, βλέπει πρώτα ένα πρόσωπο που μόλις αναγνωρίζει, τον πιο καλό του φίλο, τον Βελζεβούλ ή τον ταλαντούχο ποιητή που ποτέ δεν τα κατάφερε εντελώς και που δεν πρόκειται ποτέ πια να τα καταφέρει. Και ο Σατανάς, σαν αληθινά ισχυρός ποιητής που είναι, ενδιαφέρεται για το πρόσωπο του πιο καλού του φίλου μόνο στο βαθμό που του αποκαλύπτει το δικό του πρόσωπο.»


Με αυτά τα βελζεβουλικά κατά νού, προσπάθήσαμε να δούμε, τι γίνεται με τους ποιητές/τριές της Γενιάς των Μέτρων Λιτότητας (ΓΜΛ); Πόσο επέδρασε πάνω της η Γ70 και πόσο κάτι άλλο;

Οι ειδικοί δεν φαίνεται να συμφωνούν για το ακριβές άνω και κάτω όριο της Γ70 βλ πχ. εδω, αλλά μπορέσαμε και κάναμε έναν κατάλογο, βασιζόμενοι στην εργασία της ΜΝ Ψάχου (H ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ΄70. ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ, 2011)) και συμπληρώνοντας ορισμένες παραλήψεις.

Έχουμε 48 ποιητές (77%)

Και 14 ποιήτριες (23%). Δηλ., για την Γ70, πέφτει μια ποιήτρια σε 5 ποιητές περίπου:

14 από τους/τις 62 έχουν πεθάνει (11 ποιητές & 3 ποιήτριες)

Και πριν δούμε τους ισχυρούς ποιητές της Γ70 και την επίδρασή τους στην ΓΜΛ, ας δούμε τη σχέση των 2 γενιών με τον χρόνο – αυτή που μπορεί σίγουρα να μετρηθεί:

Για να εντοπίσουμε τους ισχυρότερους προγόνους της ΓΜΛ με συγκεκριμένο τρόπο, καταγράψαμε τα ονόματα των ποιητών/τριών που αναφέρονται από την επιμελήτρια ως επιρροές των διάφορων ποιητών/τριών των «Μέτρων Λιτότητας», Ελλήνων (η Γ70 με κοκκινο-κίτρινο)



Και μη (συμπεριλάβαμε και τους ποιητές/τριες  που επέλεξαν να μεταφράσουν οι ποιητές/τριες που ανθολογούνται):

• Όντως η Γ70 έχει τη μερίδα του λέοντος στην επιρροή, αλλά αυτό που ξεχωρίζει είναι τα 39 ονόματα ξένων και 22 ονόματα Ελλήνων.
• Η ποιήτρια που ξεχωρίζει με βάση τις φορές που αναφέρεται το όνομά της είναι, με μεγάλη διαφορά, η Τζένη Μαστοράκη (ΤζΜ) (με ιδιαίτερη επιρροή σε ποιήτριες ειδικότερα). H ΟΔΝΠ συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό, αφού η ΤζΜ είναι η μεταφράστρια του παιδικού της ήρωα, Χόλντεν Κόλφιλντ και δημιουργός μιας από τις αγαπημένες της συλλογές= «Μ’ ένα στεφάνι φως» (1989 & από τότε η ΤζΜ είναι ουσιαστικά σιωπηλή)