Είχαμε μείνει σε έναν κόσμο όπου η επιστήμη ήταν κυρίαρχη και ο Τζον Άσμπερι περιέγραφε ποιητικά τον κόσμο μέσα από έναν τύπο που έγραφε ένα «Εγχειρίδιο οδηγιών». Ωστόσο, παρά εμπειρία στη Γκουανταλαχάρα, η κυρίαρχη σκέψη ήταν:
«Εγώ, εσύ, ο κόσμος όλος αποτελείται από 92 βασικούς τύπους ατόμων που τα λέμε στοιχεία».
Έγραφε, για παράδειγμα, ο Ρίτσαρντ Φάινμαν, στο πρώτο κεφάλαιο των «Διαλέξεων στη Φυσική» (1963):
«Αν είναι να καταστραφεί όλη η επιστημονική γνώση σε έναν κατακλυσμό και να περάσει μόνο μια πρόταση στις επόμενες γενιές, ποια δήλωση θα ήταν αυτή που θα περιείχε τις περισσότερες πληροφορίες με τις λιγότερες λέξεις; Νομίζω ότι είναι η ατομική υπόθεση ή ατομικό γεγονός ή όπως αλλιώς θέλετε να το πείτε, ότι, όλα τα πράγματα αποτελούνται από άτομα – μικρά σωματίδια που βρίσκονται σε αέναη κίνηση και έλκουν το ένα το άλλο όταν βρίσκονται σε μια σχετική απόσταση αλλά απωθούνται όταν έρθουν το ένα κοντά στο άλλο. Όπως θα δείτε, στην πρόταση αυτή υπάρχει τεράστια ποσότητα πληροφορίας για τον κόσμο, αν βάλουμε τη φαντασία και το μυαλό μας να δουλέψουν»
Μισό και αιώνα αργότερα:
«μεταμοντέρνο, μεταγλώσσα, μεταμυθοπλασία, μεταειρωνία, μεταδημοκρατία, μεταανάλυση, μεταπολιτική, μεταϊστορία, μεταεπιστήμη, μεταφεμινισμός, μετανθρώπινο, μεταειδήσεις, μετασεξ, μεταπάνκ και…μετα(α)λήθεια….»
[Αν και η wiki έχει πάμπολλες λέξεις με το πρόθεμα μετα – κάνει μπάμ η απουσία της περσινής λέξης της χρονιάς, της μετα-αλήθειας (post – truth) (άλλες καραμπινάτες απουσίες που εντόπισα είναι τα postmasturbation (μεταυνανισμός) και postejaculation (μετεκσπερμάτωση ή μετεκσπερμάτιση, ανάλογα με το πώς την απολαμβάνει ο καθένας)]
Κατά τους οξφορδιανούς λεξικογράφους που απένειμαν στη λέξη τον τίτλο «Η Λέξη της Χρονιάς», η μετα-αλήθεια ή μεταλήθεια σημαίνει τις «συνθήκες υπό τις οποίες τα αντικειμενικά γεγονότα έχουν μικρότερη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης από τις επικλήσεις προς το θυμικό και προς τις προσωπικές απόψεις». Το Brexit, η εκλογή του Τραμπ και τα social media δημιούργησαν άλλο ένα ποστ.
Απ΄όσο είδα, στην Ελλάδα τράβηξε την προσοχή ορισμένων (όπου ανιχνεύεται στον μεταμοντερνισμό ως μια τελευταία σαλάτα που προσφέρεται στο μπουφέ του (εδώ, εδώ κι εδώ) ή καταγράφεται ως το τελευταίο εργαλείο του νεοφιλελευθερισμού (εδώ) ή και ως αναπόφευκτο απότοκο της κοινωνιοδιαδικτυακής κουλτούρας (εδώ) η ως μια απλή απενοχοποίηση του ψεύδους (εδώ) ενώ δεν λείπουν κι οι πιο προχώ αναλύσεις από ερευνητές του παραφυσικού (εδώ).
Όπως και να χει, σε μια χώρα όπου το 26,5% των πολιτών πιστεύουν πως τα ίχνη που αφήνουν τα αεροπλάνα στον ουρανό είναι "αέρια ψεκασμού" ενώ το 80% πιστεύουν ότι υπάρχουν μυστικές οργανώσεις που δρουν στο παρασκήνιο, καλό είναι να γίνονται τέτοιες συζητήσεις.
Η Σώτη Τριανταφυλλου αναφέρει ότι ο όρος χρησιμοποιείται από το 1984 (δεν κάνει σαφές αν αναφέρεται στη χρονιά ή στο βιβλίο του Όργουελ), αλλά μάλλον κάνει λάθος. Ο όρος εμφανίστηκε, τουλάχιστον στον γραπτό λόγο, το 1992, σε ένα άρθρο του σερβοαμερικανού συγγραφέα Στόγιαν (Στιβ) Τέσιτς στο περιοδικό The Nation («A Government of Lies»). Εκεί ο Τέσιτς υποστηρίζει ότι η αμερικάνικη κοινωνία έχει συνειδητά αποφασίσει να ζήσει σε έναν κόσμο μετα-αλήθειας εις βάρος της δημοκρατίας. Ο πόθος των ανθρώπων να προστατέψουν την εαυτότητά τους επέτρεψε στην κυβέρνηση να κρύβει την αλήθεια από τους πολίτες.
- 12 χρόνια αργότερα κυκλοφορεί το «The Post-Truth Era: Dishonesty and Deception in Contemporary Life» (Ralph Keyes, 2004) που παρουσιάζει λεπτομερώς τον τρόπο που η διαχωριστική γραμμή μεταξύ ψέματος και αλήθειας θόλωνε.
- Το 2012 ανιχνεύονται στοιχεία μετα-αλήθειας στα προγράμματα και των δυο υποψηφίων (Ομπάμα και Ρόμνεϊ) (εδώ κι εδώ).
- 4 χρόνια αργότερα, ο Ντόμχναλ εκλέγεται με σχεδόν πλήρες πρόγραμμα.
Κι η νέα ποιητική φόρμα, γεννημένη από την ανάγκη να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη της αλήθειας, είναι το τραμπίγραμμα.
