Ιδεολογίες του πίνειν (6) – Πίσω στον Ισραήλ

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Στην έως τώρα πορεία, που πλάκα πλάκα και με τεράστιες αφαιρέσεις έφτασε στις αρχές του Μεσαίωνα, δεν έγινε καμιά αναφορά στον άλλο συστατικό πολιτισμό της Δύσης, τον ιουδαϊκό.

Εδώ το κρασί είναι επίσης παρόν και με βροντερό τρόπο: ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο Νώε αμέσως μετά τη διαθήκη του με τον Γιαχβέ, ήταν να καλλιεργήσει αμπέλια, να φτιάξει κρασί και να τα κοπανήσει.

Και η σούρα του πρέπει να ήταν μεγάλη αφού ξεγυμνώθηκε και άρχισε να περιφέρεται μεθυσμένος και γυμνός μέσα στο σπίτι του ([...] Και έπιεν εκ του οίνου και εμεθύσθη και εγυμνώθη εν τω οίκω αυτού»).

Οι αναφορές της Παλαιάς Διαθήκης στο κρασί είναι συχνές, όπως και στο πίνειν και άλλες είναι θετικές άλλες αρνητικές – με τις τελευταίες σαφώς να υπερτερούν. Φυσικά υπάρχει και η μπύρα που μάλλον είναι αυτό που στα βιβλικά κείμενα αναφέρεται ως σίκερα. Εδώ όλες οι αναφορές είναι αρνητικές.

O οίνος πέρασε και στη σπουδαιότερη «αίρεση» της ιστορίας όπου η δύναμη του έγινε ασύλληπτη: «[...] πίετε εξ αυτού πάντες, διότι τούτο είναι το αίμα μου». Και να μην ξεχνάμε ότι το πρώτο θαύμα του Ιησού ήταν η μετατροπή του νερού σε κρασί στο γάμο της Κανά. Η διείσδυση του οίνου στη νέα θρησκεία πρέπει να ήταν τόσο μεγάλη που ο Παύλος γρήγορα φρόντισε να βάλει τα πράγματα στη θέση τους: «ο γαρ εσθίων και πίνων αναξίως κρίμα εαυτώ εσθίει και πίνει, μη διακρίνων το σώμα του Κυρίου».

Όλοι οι ακόλουθοι του Παύλου και για αιώνες τόνιζαν την ιδιαιτερότητα του οίνου, τη με μέτρο κατανάλωσή του και τα κακά της υπερβολής. Με τα χρόνια και καθώς η δύναμη της εκκλησίας αυξανόταν και η αρχική κοινοβιακή ιδέα εξελίχτηκε σε θεσμό, οι ηγέτες της έφτασαν να κατέχουν τεράστιους αμπελώνες και σκλάβους να τους καλλιεργούν, ενώ οι οπαδοί της θάβονταν σε τάφους που πάνω τους είχαν σκαλισμένα αμπελόφυλλα.

(Συνεχίζεται)

Ιδεολογίες του πίνειν (5) – Τα όρια της αυτοκρατορίας και η ταξική διάκριση

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Ο Ρήνος ήταν το βόρειο σύνορο της αυτοκρατορίας. Πέρα απ’ αυτό το σύνορο ζούσαν διάφορες γερμανικές φυλές. Κι αυτές οι φυλές το τσούζαν. Ο Τάκιτος μας λέει ότι θεωρούσαν τη μέθη το πρώτο στάδιο στη διαδικασία λήψης σοβαρών αποφάσεων. Για αυτούς ήταν η στιγμή που η ψυχή έφτανε εγγύτερα στην αλήθεια κι ανοιγόταν στον ηρωισμό. 

Όπως κι Γαλάτες ήταν λάτρεις της μπύρας. Ήταν όμως πιο ρωμαλέοι και ανθεκτικοί στις επιθέσεις των Ρωμαίων. Και αντιστάθηκαν στο κρασί, ένα από τα βαριά όπλα των Ρωμαίων, με ιδιαίτερη δύναμη. Ο λόγος: η θηλυπρέπεια που επέφερε. Πέρα από κει, τα τεράστια δάση με τους μπυροπότες άγριους δεν είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους Ρωμαίους. Κι ο πολιτισμός όφειλε να έχει κάποια όρια κι ο Ρήνος ήταν ότι έπρεπε.

Όμως το νησί που ήταν σχετικά κοντά στη Γαλατία, παρά τη συνεχή συννεφιά και βροχόπτωση, έδειχνε ιδιαίτερα γόνιμο και άξιξε τον κόπο και τα έξοδα. Ο Καίσαρας πάτησε για πρώτη φορά πόδι το 55 πΧ και σε λιγότερο από έναν αιώνα το νησί ήταν μέρος της αυτοκρατορίας. Οι προσπάθειες για επέκταση στα βόρεια του νησιού συνεχίστηκαν για αιώνες αλλά, όπως στην περίπτωση της Γερμανίας, έπρεπε να μπεί ένα όριο και οι γηγενείς άγριοι της Σκωτίας αφέθηκαν στην «ησυχία» τους και στη μπύρα τους. 

Οι Ρωμαίοι με τη γνωστή φόρμουλα άλλαξαν τη χώρα: εκμεταλλεύτηκαν την εμπειρία και γνώση της τοπικής οικολογίας που είχαν οι βρετανοί, με κατάλληλη φορολογία εξασφάλισαν την τροφοδοσία των λεγεώνων, ενθάρρυναν την κατασκευή πόλεων και χωριών κατά το ρωμαϊκό πρότυπο, παρακίνησαν τους εκάστοτε «τοπάρχες» να υιοθετούν ρωμαϊκά ονόματα και τη ρωμαϊκή γλώσσα και κουλτούρα και τα λοιπά εργαλεία του εκρωμαϊσμού.

Καθώς άρχισε να σχηματίζεται ελίτ με κουλτούρα η οποία ανταγωνιζονταν για τα πρωτεία σε «ποιότητα», «περιπλοκότητα», «επιτήδευση» και τα λοιπά, η δίψα για τη ρωμαϊκή λογοτεχνία και τέχνη ήταν μεγάλη. Ο Βάκχος και το ποτό του ήταν από τα βασικά σύμβολα της εκλέπτυνσης. 

Υπήρξε και κάποια αντίσταση και μακριά από τις πόλεις, οι Βρετανοί μπορούσαν να εκφράζουν τη βαρβαρότητά τους «ατιμωρητί» και να μεθούν με μπύρα. 

Παρόλη την αντίσταση και τις κατα καιρούς διακυμάνσεις και αλλαγές, η διάκριση είχε γίνει και το 117 μΧ, στο peak της αυτοκρατορίας, το κρασί ήταν το ποτό των πλουσίων και η μπύρα των φτωχών. Αργότερα, κατά το «μοίρασμα» της αυτοκρατορίας, τη διάκριση άρχισαν να την αποδέχονται και πολλά γερμανικά φύλα.

(συνεχίζεται)

Ιδεολογίες του πίνειν (4) - Το χανγκόβερ και η κατάκτηση της Γαλατίας

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Εκεί όπου η κραιπάλη ήταν κυρίαρχη ήταν η Πομπήια, το κέντρο του εμπορίου οίνου στην αυτοκρατορία. Το σταφύλι το είχαν φέρει μαζί τους οί Έλληνες άποικοι και στα χρόνια των Καισάρων ήταν ήδη η «κρασούπολη της Ιταλίας».

«Στα κρασιά της Πομπηίας η τελειότητα επέρχεται στα 10 χρόνια και περαιτέρω ωρίμανση δεν προσθέτει κάτι το ιδιαίτερο», μας πληροφορεί ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, και προσθέτει:

«[...] λέγεται, επίσης, ότι είναι κρασιά επιβλαβή αφού το χανγκόβερ κρατάει μέχρι τη άλλη μέρα το μεσημέρι».

Παρόλο το χανγκόβερ, οι Πομπήιοι έπιναν το κρασί με τρελό τρόπο και μετρούσαν το πόσο έπινε κάποιος. Ο τυπικός πομπηίος πότης ξυπνούσε με αβάσταχτο χανγκόβερ και, γυμνός και πνιγμένος στούς έμετους της βραδινής μέθης, ορμούσε στα δημόσια λουτρά και αφού πλενόταν έπιανε δουλειά: το ένα κύπελλο μονοκοπανιά, τό δεύτερο επίσης, έμετος, και φτού απ’ την αρχή...

Υπήρχαν και 118 ταβέρνες που σύχναζαν οι πιο φτωχοί και γίνονταν πάνω κάτω τα ίδια. Μέχρι που έπιασε δουλειά ο Βεζούβιος...

Αντίθετα από την παρακμή και την κραιπάλη της πρωτεύουσας και πόλεων σαν την Πομπηία, η ρωμαϊκή λεγεώνα διατήρησε τις αυστηρότητα και τη λιτότητα της publica romana. To κρασί, διαλυόμενο στο νερό, χρησιμοποιήθηκε για τις αντι-βακτηριακές του ιδιότητες και έσωσε τη λεγεώνα από το μεγαλύτερο κίνδυνο ενός στρατεύματος κατά τη διάρκεια πολέμου.

Οι λεγεώνες ξεκίνησαν την επέκταση προς τη Δύση χτυπώντας πρώτα τους Γαλάτες. Τα χτυπήματα ήταν βαθμιαία και συστηματικά και το κρασί ένα από τα καλύτερα όπλα. Το υπερδιπλάσιο ποσοστό αιθυλικής αλκοόλης του κρασιού συγκριτικά με την μπύρα, τσάκισε τους Γαλάτες.

Αν και είχαν γνωρίσει το κρασί από πιο πριν (από την αποίκηση της Μασσαλίας από τους Έλληνες), δεν ήταν προετοιμασμένοι να αντέξουν το extra kick του. Και επήλθε η φυσική κατάπτωση: άρχισαν να παχαίνουν και να χάνουν τη δύναμη τους, το εξουθενωτικό χανγκόνβερ τους έκανε να παραμελούν την άσκηση και να κουράζονται και να λαχανιάζουν πολύ εύκολα. Η σφαγή από τις λεγεώνες ήταν πλέον αναπόφευκτη και η κατάκτηση τάχιστη. Το ίδιο τάχιστη ήταν και η διάχυση του οίνου σε όλη τη γαλατική επικράτεια.

Και το Μπορντώ, μακρινός πελάτης της Πομπηίας μέχρι πρότινος, ανέλαβε πρωτοβουλία και άρχισε να παράγει τα δικά του κρασιά.

(συνεχίζεται)

Ιδεολογίες του πίνειν (3) - Οι γυναίκες πιάνουν ποτήρι

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Οι Ρωμαίοι τυποποίησαν την αμπελουργία μαζί με την υπόλοιπη γεωργία δανειζόμενοι ασύστολα από τους εχθρούς τους (το De Agri Cultura που έγραψε ο Κάτων ο πρεσβύτερος είναι το αρχαιότερο ρωμαϊκό πεζό κείμενο που έχει βρεθεί και είναι πρακτικός οδηγός - κάτι σαν εγχειρίδιο για γεωργούς/κτηνοτρόφους). Ο Κάτων συνιστούσε αμπέλια έκτασης περίπου 250 στρεμμάτων κι αυτό απαιτούσε επενδύσεις σε υλικά, εγκαταστάσεις και σκλάβους. Με κατάλληλη απαγορευτική πολιτική ενίσχυσαν την τοπική παραγωγή και  αύξησαν τις εξαγωγές στις κατακτημένες περιοχές.

Η μεγάλη ποσότητα οίνου ζάλισε τους Ρωμαίους και σιγά σιγα σταμάτησαν να μετρούν τα κύπελλα με κρασί που προσέφεραν στους θεούς. Και δεν άργησαν να παρουσιαστούν τα πρώτα ρήγματα: οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν την ελληνική κουλτούρα πάνω στο πίνειν και όλα τα υπόλοιπα «κακά» και στα μέσα του 1ου πΧ αιώνα η νηφάλια ρωμαϊκή κοινωνία είχε εξ ολοκλήρου «μεθύσει».

Οι Ρωμαίοι συγγραφείς άρχισαν να γράφουν ολοένα και περισσότερο για το κρασί και να επικαλούνται όχι μόνον τον Βάκχο αλλά και τον δάσκαλό του Σειληνό κι η ελίτ της Ρώμης άρχισε να μιμείται την ελίτ της Αθήνας και γεννήθηκαν τα ρωμαϊκά συμπόσια (το convivium). Ερωτεύτηκε κάθε τι το ελληνικό αλλά και ελληνιστικό (όπως τη μόστρα που ήταν το κυρίαρχο παράδειγμα στους ελληνιστικούς χρόνους) και είδε τα συμπόσια ως μέσο επίδειξης πλούτου και γούστου.

Οι διαφορές ανάμεσα στα συμπόσια:

• Στο ελληνικό συμπόσιο το κρασί προσφερόταν μετά το φαγητό ενώ στο convivium αυτό γινόταν και πριν και κατά τη διάρκεια και μετά το φαγητό.
• Και 2η και πιο σημαντική: στο convivium συμμετείχαν και γυναίκες.

Η Ρώμη, περίφημη κάποτε για τη νηφαλιότητα των γυναικών της, άρχισε να γίνεται διάσημη για το μεθοκόπημα των γυναικών της.

Τα «λογοτεχνικά» παραδείγματα των δυο συμποσίων:

•  Από τη μια το «Συμπόσιο» του Πλάτωνα με ήρωες τον Σωκράτη, τον Αριστοφάνη και τους λοιπούς .
• Από την άλλη το «Σατυρικόν» του Πετρώνιου με τον Εγκόλπιο και τον Γείτωνα.

 Η φιλοσοφική ανάλυση του έρωτα από την μια, η παλινδρομική και ρεαλιστική αφήγηση της ομοφυλοφιλικής και ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής εμπειρίας από την άλλη.

(συνεχίζεται)

Ιδεολογίες του πίνειν (2) – H συστηματοποίηση

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Η Ρώμη αρχικά ήταν τελείως στεγνή. Κατά το μύθο, ο Ρωμύλος, δεν είχε τίποτα άλλο να προσφέρει στους θεούς του πέρα από γάλα. Λίγους αιώνες αργότερα (290 πΧ), όταν η Ρώμη είχε απλώσει την κυριαρχία της σε όλη τη νότια ιταλική χερσόνησο και κατά συνέπεια στην Μεγάλη Ελλάδα, τα πράγματα ήταν πολύ καλύτερα και ο δικτάτωρ Λεύκιος Παπίριος ήταν σε θέση να προσφέρει στον Δία ένα μικρό κύπελλο με κρασί ώστε να έχει την εύνοιά του στους πολέμους με τους Σαμνίτες, στην προσπάθεια του να επεκταθεί και προς τα βόρεια.

Και γιατί η Ρώμη ήταν στεγνή; Οι ιστορικοί μας λένε ότι αυτό μάλλον οφείλεται στην περιορισμένη σημασία που δίνανε στο σχετικό τοπικό θεό, τον Λίβηρα, που τον είχαν μόνο για την προστασία της αμπέλου και των καρπών της. Ο Λίβηρ δεν μπορούσε να εμπνεύσει τη θεϊκή τρέλα που ενέπνεε ο Βάκχος. Και όταν η λατρεία του έγινε γνωστή και κάποιοι μυήθηκαν και άρχισαν τα τρελά, η νηφάλια κουλτούρα των Ρωμαίων δεν μπόρεσε να το ανεχτεί.

Οι Ρωμαίοι είδαν στην όλη φάση ένα υποχθόνιο σχέδιο αποσταθεροποίησης του καθεστώτος και η Γερουσία αποφάσισε την απαγόρευση της λατρείας και την καταστροφή όλων των ναών.  Και, ως γνωστό, τέτοιες αποφάσεις τις ακολουθεί η κάθαρση: 7000 οπαδοί του Διόνυσου/Βάκχου σφαγιάστηκαν - για την Γερουσία η αισχρότητα αυτών που έκαναν άνδρες και γυναίκες οπαδοί του εκρηκτικού τρελού θεού δεν είχε προηγούμενο.

Αλλα με τα χρόνια τα πράγματα άλλαξαν κι οι Ρωμαίοι άρχισαν να χαλαρώνουν. Όχι τόσο λόγω του υψηλού πολιτισμικού δυναμικού που έχει η αιθυλική αλκοόλη αλλά λόγω των στρατηγικών συμφερόντων τους.

Καθώς χτίζανε την αυτοκρατορία τους και οργάνωναν έναν πολυεθνικό στρατό με πολλούς λεγεωνάριους ορκισμένους οπαδούς του οίνου, βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα που από πολιτισμικό κατάφεραν και το έκαναν τεχνικό.

Οι Ρωμαίοι δεν ήταν ούτε μεγάλοι επιστήμονες ούτε μεγάλοι ποιητές ούτε μεγάλοι φιλόσοφοι. Ήταν όμως εξαιρετικοί νομοθέτες και εξαιρετικότεροι μηχανικοί. Το φετίχ τους ήταν η τυποποίηση: η φόρμουλα. Η λεγεώνα, τα όπλα, το αποχετευτικό σύστημα, οι γέφυρες, οι δρόμοι, όλα ήταν αποτελέσματα της φόρμουλας.

Εισχωρώντας στην αμπελουργία η φόρμουλα έφερε και άλλα αποτελέσματα και γύρισε μια μεγάλη σελίδα του βιβλίου «Ανθρώπινος Πολιτισμός».

(συνεχίζεται)

Ιδεολογίες του πίνειν – το προσκήνιο τού σχίσματος_3

συνέχεια από το προηγούμενο

«Εμπρός ξανά, με τόσο/Πάταγο και ξεφωνητά/ας μην επιδιδόμαστε/να μεθοκοπούμε όπως οι Σκύθες,/αλλά να πίνουμε λίγο-λίγο με τη συνοδεία/ωραίων ύμνων» - Ανακρέων, μελικό άσμα 12

«Δεν μιλώ γενικώς περί πόσεως οίνου ή όχι, αλλά περί της ιδίας της μέθης, αν πρέπει να την χρησιμοποιούμεν όπως οι Σκύθες κι οι Πέρσες, κι οι Καρχηδόνιοι κι οι Κελτες κι οι Ίβηρες κι οι Θράκες,που όλοι τους είναι πολεμικές φυλές, όπως και σεις. Διότι εσείς, καθώς είπες, εντελώς αποφεύγετε τον οίνο, οι Σκύθες όμως κι οι Θράκες τον πίνουν εντελώς άκρατον κι οι γυναίκες τους κι οι ίδιοι, και τον χύνουν στα ενδύματά τους και νομίζουν ότι εκτελούν έντιμη και αξιομακάριστη ασχολίαν (καλόν και εύδαιμον επιτήδευμα επιτηδεύειν νενομίκασι)» - Πλάτων, Νόμοι, Βιβλιο 1, 637d-638a (όπου ο ανώνυμος Αθηναίος μιλαει προς τον Σπαρτιάτη Μέγγιλο)

Ο  Πλάτων σκεφτόταν διαφορετικά από το μαθητή του Αριστοτέλη και η αξιωματική του θεώρηση δεν ενδιαφερόταν για τις εμπειρικές «ανοησίες» του Αριστοτέλη και για το προς τα που γέρνει ο κάθε μεθυσμένος. Για τον Πλάτωνα, που μπορούσε να περιμένει αιώνες μέχρις ότου βασιλέψουν οι φιλόσοφοι και φιλοσοφήσουν οι βασιλιάδες και ησυχάσει ο κόσμος, σημασία είχαν άλλα πράγματα.

Και πάνω απ’ όλα ο έλεγχος του πίνειν και της μέθης από το κράτος.

Έτσι, στο ελληνικό συμπόσιο έχουμε το συμποσιάρχη που καθορίζει, με βάση την αρχή του μέτρου, το ρυθμό με τον οποίο πίνουν οι συμποσιαζόμενοι και έτσι εκπαιδεύονται στην εγκράτεια και στον έλεγχο/διαχείριση της ηδονής, του πόνου και του πόθου. Ακόμη, ο Πλάτων στους Νόμους του, λίγο αργότερα από το παραπάνω απόσπασμα, βάζει τον ανώνυμο Αθηναίο να προτείνει ολοσχερή απαγόρευση του πίνειν για τους κάτω από 18 χρονών και απαγόρευση της μέθης για τους κάτω απο 30 χρονών. Κι οι άνω των 30 μπορούσαν να μεθύσουν μόνο κατα τη διάρκεια των Μεγάλων Διονυσίων.

Η όλη θεώρηση του Πλάτωνα τον βοήθησε να κάνει και τη διχοτόμηση μεταξύ των δυο τρόπων πίνειν:
· Τον κτηνώδη τρόπο των Σκυθών, με υπερκατανάλωση άκρατου (μη αραιωμένου με νερό, ά + -κράτος < κεράννυμι «αναμειγνύω») οίνου και μπουγέλωμα. Η συνήθεια.
· Τον μετρημένο τρόπο των Ελλήνων με νομοθέτηση της περιστασιακής μέθης. Το ιδανικό.

Η δύναμη του ιδανικού ήταν τέτροια που ακόμη κι o Ανακρέοντας, ο «μεθυσμένος ποιητής», τραγουδούσε για το πίνειν με μέτρο.  Aλλά εξίσου δυνατή και η δύναμη της συνήθειας.

Γιατί όμως όλα αυτά; (συνεχίζεται)

Ιδεολογίες του πίνειν – το προσκήνιο τού σχίσματος_2

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Σε μια δεύτερη περιγραφή που αποδίδεται στον Αριστοτέλη έχουμε μια πιο μονοδιάστατη περιγραφή για την επίπτωση του οίνου (προς τα μπρός το κεφάλι) και επιβεβαίωση της επίπτωσης της μπύρας (προς τα πίσω το κεφάλι) :

«Αριστοτέλης δε φησιν ότι οι μεν υπ’ οίνου μεθυσθέντες επί πρόσωπον φέρονται, οι δε τον κρίθινον πεπωκότες εξυπτιάζονται την κεφαλήν· ο μεν γαρ οίνος καρηβαρικός (φέρνει βάρος στο κεφάλι/πονοκέφαλο), ο δε κρίθινος καρωτικός (φέρνει ύπνο).»

[το εξυπτιάζω σημαίνει και κοιτάζω αφυψηλού >εξύπτιος=αλλαζονικός, > τσύπτιος >τσύφτιος>τσίφτης]

Σε κάθε περίπτωση, η προτίμηση του Αριστοτέλη ήταν το κρασί. Λίγο πριν πεθάνει, όταν του ζητήθηκε να ορίσει το διάδοχό του, κατέληξε σε 2 ονόματα: τον Θεόφραστο τον Λέσβιο και τον Εύδημο τον Ρόδιο. Και ζήτησε να του φέρουν κρασί από τη Λέσβο και τη Ρόδο. Τα δοκίμασε και προτίμησε το λέσβιο κρασί. Οι μαθητές του, μετά το θάνατό του, επέλεξαν τον Θεόφραστο για ηγέτη τους, ακολουθώντας τη διακριτική υπόδειξη του δασκάλου.

Ο Θεόφραστος συνέχισε το έργο του Αριστοτέλη και έγραψε για πολλά θέματα, της μέθης συμπεριλαμβανομένης. Τα περισσότερα έχουν χαθεί αλλά σε κάθε περίπτωση τα γραφόμενά του ήταν επηρεασμένα από την ταξινόμηση του δασκάλου του που αγνοούσε την αιθυλική αλκοόλη. Η οποία ήταν κοινό συστατικό και των δυο ποτών. ‘Οπως και το ότι η αλκοόλη ήταν αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ζυµοµυκήτων και ζάχαρης.

Μη γνωρίζοντας λοιπόν την ακλοολική ζύμωση ο Θεόφραστος έκανε μια πιο φαινομενολογική προσέγγιση. Παρατηρώντας την όλη διαδικασία (για την τεχνολογία της μπύρας μια καλή σύνοψη εδώ) είδε μια διαδικασία αλλοίωσης του σπόρου (βυνοποίηση) και μια διαδικασία αποσύνθεσής του (ζύμωση). Το αποτέλεσμα, η μπύρα, ήταν προϊόν μιας αλλοίωσης της πραγματικής φύσης του σπόρου (κάτι το σαπισμένο).

Ο Θεόφραστος έδωσε στη μπύρα το στίγμα της αλλοίωσης και πολλοί μελλοντικοί συγγραφείς ακολουθήσαν αυτή τη θεώρηση.

Τα σταφύλια έχουν μπόλικα φυσικά σάκχαρα και οι ζυμομύκητες υπάρχουν στις φλούδες τους. Και δεν χρειάζεται να εφεύρει κανείς μια ολόκληρη διαδικασία και να χρησιμοποιήσει «εξωτερικούς» μύκητες για να πετύχει αλκοολικό αποτέλεσμα. Και αυτή  η διαφορά, η εντονότερη διαπλοκή του ανθρώπου στην περίπτωση της μπύρας, που αλλοιώνει και μετασχηματίζει το σπόρο («οι διαβρωτικοί μύκητες»), είναι που οδήγησε στην υποτίμηση της μπύρας.

Οι ψευδο-επιστημονικές απόψεις του Αριστοτέλη και των μαθητών του καταδίκασαν την μπύρα σε όλη τη διάρκεια της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας. Οι Έλληνες ήταν ο μοναδικός λαός καλλιεργητής/παραγωγός δημητριακών που σνόμπαρε την μπύρα. Θα ακολουθήσουν κι οι Ρωμαίοι.

(συνεχίζεται)

Ιδεολογίες του πίνειν (1) – το προσκήνιο τού σχίσματος

Λέγεται ότι ο Αισχύλος (525-456 πΧ) ανέφερε με περηφάνια ένα περιστατικό που του συνέβη όταν ήταν νέος (λέγεται, επίσης, ότι ο μέγιστος τραγωδός είχε και τον πιο τραγικό θάνατο, αφού σκοτώθηκε όταν δέχτηκε στο κεφάλι του μία χελώνα, την οποία είχε ρίξει από ψηλά ένας αετός, προκειμένου να σπάσει το καβούκι της και μετά να τη φάει).

Είχε ξαπλώσει, λοιπόν, ο Αισχύλος και θαύμαζε έναν αμπελώνα και τον πήρε ο ύπνος και, σε λίγο, εμφανίστηκε ο Διόνυσος ο οποίος του παρήγγειλλε μια τραγωδία. Ο ποιητής άκουσε τον θεό και έγραψε την τραγωδία με μεγάλη έμπνευση και ευκολία. Αρκετοί μάλιστα λένε ότι γενικά έγραφε πιωμένος. Εννοείται, το ποτό του ήταν το κρασί.

Το ερώτημα είναι: γνώριζε ο Αισχύλος την μπύρα. Κι αν ναι, γιατί προτιμούσε το κρασί;

Μάλλον τη γνώριζε λένε οι ειδικοί που παιδεύονται με τα σπαράγματα της Λυκούργειας τετραλογίας (3 τραγωδίες: Ηδωνοί, Βασσαρίδες και Νεανίσκοι και το σατυρικό δράμα Λυκούργος)

Οι Ηδωνοί (θρακικό φύλο) κατοικούσαν στις όχθες του Στρυμόνα (κάπου στο νομό Καβάλας) μέχρι που εκτοπίστηκαν από τους Μακεδόνες. Ο μύθος του Ηδωνού Λυκούργου είναι γνωστός από τα χρόνια του Ομήρου, Ιλιάδα (Ζ, 130-40). Η όλη φάση πιθανώς να εκμυθεύεται στον Απολλόδωρο, (Βιβλιοθήκη, Γ.5.1):

Ο Λυκούργος, βασιλιάς των Ηδωνών, αρνήθηκε και εξέβρισε τον Διόνυσο, έπιασε αιχμάλωτες τις Βάκχες και το πλήθος των Σατύρων, ο Διόνυσος του προκάλεσε μανίας. Σε κατάσταση μανίας πρώτα κτυπά και σκοτώνει με πέλεκυ τον γιο του Δρύαντα, νομίζοντας ότι κόβει κλήμα αμπέλου, και μετά αυτοακρωτηριάζειται. Μνημονεύεται ακρωτηριασμός μιας κνήμης που πιθανότατα έχει ιδιαίτερο νοηματικό ενδιαφέρον λόγω της συμβολικής ταύτισης «ποδός» και «πέους» (πέος=πους), που υποδεικνύει τις αποτομές του Άττι και των ιερέων του στα Μυστήρια της Φρύγιας Μεγάλης Θεάς, Κυβέλης. Οι συμφορές αυτές δεν ικανοποίησαν τον Θεό και η γη παρέμενε άκαρπη και ο Απόλλων των Δελφών έδωσε χρησμό ότι θα καρποφορήσει πάλι αν θανατωθεί ο Λυκούργος. Οι Ηδωνοί πήγαν τότε το βασιλιά τους στο Πάγγαιο και τον εγκατέλειψαν δεμένο, όπως τον Προμηθέα στον Καύκασο. Κατά βούληση του Διονύσου ίπποι τον καταδιέφθειραν ενώ κατ’ άλλη εκδοχή, κατασπαράχθηκε από πάνθηρες (ιερό ζώο του Διονύσου).

Αναπαράγοντας το μύθο ο Αισχύλος βάζει τον Λυκούργο να πίνει ένα ποτό που το ονομάζει «βρύτο» (brytos). Κατά τον Αθήναιο, την ίδια λέξη είχε χρησιμοποιήσει ο Αρχίλοχος (680-630 πΧ) για ένα γοητευτικό ποτό, «λίαν δριμύ εκ κριθών, καρπών και ριζών» που έπιναν οι Θράκες. Επίσης, ο Αισχύλος, μάλλον αντιστρέφει το νόημα της ιστορίας αφού ο Λυκούργος αρνήθηκε τον Διόνυσο γιατί η μορφή του τελευταίου ήταν θηλυπρεπής ενώ στον Αισχύλο έχουμε ακριβώς το αντίθετο: ο Λυκούργος είναι η θηλυπρεπής μορφή. Στόχος του ποιητή είναι οτιδήποτε θρακικό και ο «βρύτος» είναι κάτι εξ ολοκλήρου θρακικό, δηλ., βάρβαρο.

Η προκατάληψη πήρε και την μπύρα και στην Αθήνα θεωρήθηκε κάτι το οποίο σε έκανε να είσαι αδύναμος και θηλυπρεπής. Η προκατάληψη στήθηκε πάνω στο διαχωρισμό σε θερμές και ψυχρές ουσίες από τον Ιπποκράτη και την προτεραιότητα που δόθηκε το θερμό/ξηρό (κρασί, άνδρας) σε σχέση με το ψυχρό/υγρό (μπύρα, γυναίκα).

Το σχίσμα είχε επέλθει. Ο Αριστοτέλης, κάποια χρόνια αργότερα, περιέγραφε στο Συμπόσιον ή Περί Μέθης μια κρίσιμη διαφορά:

«[...] Αλλά ένα περίεργο πράγμα συμβαίνει στην περίπτωση του ζύθου, του επονομαζόμενου και πίνον. Υπό την επήρρεια όλων των άλλων ποτών, αυτοί που μεθάνε γέρνουν προς όλες τις μεριές, άλλοι προς τα πίσω, άλλοι προς τα μπρος, άλλοι δεξιά κι άλλοι αριστερά. Αλλά αυτοί που μεθούν με πίνον γέρνουν πάντα προς τα πίσω και κοιμούνται ανάσκελα»

Και η ανθρωπότητα δεν μπορούσε να υπάρξει παρά μόνο ως διχασμένη.

  (συνεχίζεται)

Λογοτεχνικός Δαρβινισμός (14): Ο μετρ Βλαδίμηρος και η λίστα των θαμμένων

O Βλαδίμηρος ήταν μεγάλο φτυάρι. Μετρ της πρόζας, μάστερ της μετα-αφήγησης είχε (σχεδόν) για όλους και μια «καλή» κουβέντα να πει – ορθότερα: να γράψει.

Μου φαίνεται ότι αντιμετώπιζε όλους τους άλλους συγγραφείς σα φοιτητές του: εσύ άριστα, αυτός πολύ καλά, ο άλλος βάση. Οι υπόλοιποι το Σεπτέμβριο.

Για τους συμπατριώτες του τα αποτελέσματα ήταν:

Προβιβάζονται κατά σειρά:

1. Τολστόι
2. Γκόγκολ
3. Τσέχωφ
4. Τουργκένιεφ

Επανεξέταση:

1. Ντοστογιέφσκι
2. Σαλτικόφ

Και επειδή θεωρούσε τον Ντοστογιέφσκι τρίτης σειράς συγγραφέα, δε νομίζω ότι θα περνούσε το μάθημα ούτε το Σεπτέμβριο.

Η λίστα συνεχίζεται με αμείωτο ενδιαφέρον:

«Ήδη από τις μέρες που εντυπωσιακές μετριότητες όπως ο Γκάλσγουορθι, ο Ντράιζερ, ο Γκόρκι, ο Ρομέν Ρολάν και ο Τόμας Μαν άρχισαν να θεωρούνται ιδιοφυίες, έχω σαστίσει αλλά και διασκεδάσει με κατασκευασμένες έννοιες όπως αυτή των αποκαλούμενων «μεγάλων βιβλίων». Ότι η ανοησία του Τόμας Μαν «Θάνατος στη Βενετία» ή ο μελοδραματικός, φριχτά γραμμένος «Δρ. Ζιβάγκο» ή τα αραβοσιτικά χρονικά του Φόκνερ θεωρούνται αριστουργήματα ή αυτό που οι δημοσιογράφοι λένε «μεγάλα βιβλία», είναι για μένα ισοδύναμο με την παραίσθηση ενός υπνωτισμένου προσώπου που κάνει έρωτα σε μια καρέκλα»

Ακόμη:

ΤΣ Ελιοτ - ένας απατεώνας και μια απομίμηση.
Α Μαλρώ, Χ Τζέιμς, Κολέτ – δευτεροκλασάτη επαγγελματική λογοτεχνία.
Ε Πάουντ – αηδιαστικός και εξ ολοκλήρου δευτεροκλασάτος.
Μ Μπρέχτ – μια ασημαντότητα, δε σημαίνει απολύτως τίποτε για μένα.
Ν Καζαντζάκης – δευτεροκλασάτος.
Ντ Χ Λόρενς - δευτεροκλασάτος.
Κ Μαρξ – απεχθής.
Α Καμύ – δευτεροκλασάτος, εφήμερος, ψωνισμένος. Μια ασημαντότητα, δε μου λέει τίποτα απολύτως, απεχθής.
Ζ Π Σαρτρ – Απεχθέστερος του Καμύ

Και τα λοιπά....(μια πλήρη λίστα με τις recommendations του Βλαδίμηρου εδώ).

Μα δεν δέχεται κανέναν αναρωτιέται ο αναγνώστης; Πως, δέχεται...

Με το στανιό ... 3,5 έργα:

1.Τζ Τζόις – Οδυσσέας
2.Φ Κάφκα – Μεταμόρφωση
3.Αντρέι Μπέλι - Αγ. Πετρούπολη
3.5 Μ Προυστ – το πρώτο μισό της νεραιδοϊστορίας «Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο»

Μα γιατί όλο αυτό το «μίσος», ξανα-αναρωτιέται ο αναγνώστης;
Μού φαίνεται ότι το κακο άρχισε με την κριτική που έγραψε ο Σαρτρ για την «Απόγνωση» του Ναμπόκοφ το 1939:

«Μού φαίνεται ότι αυτή απελπισμένη επιθυμία να επιτεθεί και να καταστρέψει τον εαυτό του είναι χαρακτηριστική του κ. Ναμπόκοφ. Ο συγγραφέας αυτός έχει πολύ ταλέντο αλλά είναι της παλιάς σχολής. Σκέφτομαι τους πνευματικούς του μέντορες, ιδιαίτερα τον Ντοστογιέφσκι. Ο ήρωας αυτού του περίεργου μυθιστορήματος θυμίζει, περισσότερο και από το σωσία του Φέλιξ, τους ήρωες του «Εφήβου», του «Αιώνιου Συζύγου» και των «Σημειώσειων από το υπόγειο». ....Αλλά ο Ντοστογιέφσκι πίστευε τους χαρακτήρες του. Ο κ Ναμπόκοφ δεν τους πιστεύει πια, όπως δεν πιστεύει στην τέχνη του μυθιστορήματος»
10 χρόνια μετά, παίρνει την εκδίκησή του: το 1949 δημοσιεύει την κριτική του στους New York Times όπου περίτεχνα, μέσα σε λίγες γραμμές, αποδομεί την «Ναυτία» που μόλις είχε μεταφραστεί στις ΗΠΑ (Sartre's First Try). Η τελευταία φράση της κριτικής:

«Δεν έχει να προβάλλει κανείς ιδιαίτερες αντιρρήσεις στον Ροκαντέν όταν αποφασίζει ότι ο κόσμος υπάρχει. Αλλά το καθήκον να κάνεις το κόσμο να υπάρξει ως έργο τέχνης είναι πέρα από τις δυνατότητες του Σαρτρ».

Είναι σίγουρο ότι ο ξεπεσμένος αριστοκράτης ήταν μεγάλος τζαναπέτης. Κι ενώ ασκούσε ανελέητη και (άδικη) κριτική στους πάντες δεν σήκωνε μύγα στο σπαθί του. Η χρόνια φιλία του με τον κριτικό Έντμουντ Γουίλσον δέχτηκε το πρώτο πλήγμα από την ψυχρή αντιμετώπιση της «Λολίτας» εκ μέρους του τελευταίου και το τελικό χτύπημα με την αρνητική κριτική στη μετάφραση του «Ευγένιου Ονέγκιν» του Πούσκιν από τον Βλαδίμηρο.

Και δεν έδινε καμιά σημασία σε βαρύγδουπα μυνήματα περί του ρόλου της τέχνης:

«Το βιβλίο που έγραψα είναι ένα υποκειμενικό και ιδιαίτερο ζήτημα. Δεν έχω κανέναν ιδιαίτερο σκοπό όταν συνθέτω το υλικό που αναμένει να συντεθεί. Εργάζομαι σκληρά και για μεγάλο χρονικό διάστημα πάνω σε ένα σώμα από λέξεις, μέχρις ότου αυτό να μου προσφέρει απόλυτη ευχαρίστηση και κυριότητα».

Η άποψη του μεγάλου του αντιπάλου (Σαρτρ) ήταν τελείως διαφορετική:

«Η καθαρή λογοτεχνία σημαίνει πολύ λίγα συγκριτικά με το θάνατο αναρίθμητων παιδιών από πείνα».

Κι ο καθένας διαλέγει και παίρνει...

Πηγές

1.V. Nabokov, Strong Opinions, N. Y., McGraw-Hill, 1973

2.Joyce Carol Oates, Whose Side Are You On?

Ο Μπαντιού ξανά στην Αθήνα – 20 χρόνια μετά τη φάρσα Σόκαλ ή «Η αφύπνιση της Κωμωδίας»

Ο φιλόσοφος, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και (πάνω απ’ όλα) στυλίστας θεολόγος Αλαίν Μπαντιού (ΑΜ) μας επισκέπτεται ξανά τις επόμενες μέρες για μας πει τις ιδέες που επεξεργάστηκε τον τελευταίο χρόνο πάνω, αν κρίνω από τους τίτλους των διαλέξεων, στην πολιτική [(05/05 (Πέμπτη) στο Γαλλικό Ινστιτούτο - θέμα «Τι είναι η πολιτική σήμερα;» και 07/05 (Σάββατο) στη Νομική Σχολή - θέμα «Η εγκληματική πολιτική της Ευρώπης των κλειστών συνόρων και της άρνησης της καθολικότητας»].

Από το 2009, αν δεν κάνω λάθος, μας επισκέπτεται συστηματικά και μας λέει τις ιδέες του. Το 2009 είχε μιλήσει για το «Σε τι χρησιμεύει η φιλοσοφία σήμερα», το 2014 για την «Πρόσληψη του Πλάτωνα στην σύγχρονη φιλοσοφία» (νομίζω ότι τραβήχτηκε κατά δω και το 2011 αλλά το έχω χάσει), το 2015 για έναν «Έρωτα υπό απειλή; Έρωτα νικητή;» και φέτος, όπως προφαίνεται από τους τίτλους των διαλέξεών του, θα μιλήσει για την πολιτική.

Ο ΑΜ θεωρείται από πολλούς το πιο λαμπρό αστέρι της Γαλλικής Φιλοσοφίας, έχοντας κληρονομήσει το βασιλικό θρόνο από τον Ντεριντά (+2004), τον Φουκώ (+1984), Λακάν (+1981) και τους λοιπούς φιλοσοφικούς Ναπολέοντες. Έχει, μάλιστα, εκδοθεί εξειδικευμένο πάνω στο έργο του journal (Badiou Studies) μέσα στον ορυμαγδό των σχετικών journal που εμφανίστηκαν μέσα στον τρέχοντα αιώνα και εξειδικεύονται σε δυσνόητους (για πολύ κόσμο, μπουρδολόγους) στοχαστές (Derrida Today, International Journal of Baudrillard Studies, Foucault Studies, (Re)-Turn: A Journal of Lacanian Studies, Deleuze Studies). [Οι κακές γλώσσες λένε ότι ο Σλαβόι απείλησε το σύστημα με εξαπόλυση του σχεδίου του για επικράτηση της αριστεράς στον κόσμο όλο, και το σύστημα φοβούμενο προχώρησε στην έκδοση σχετικού γι’ αυτόν journal (International Journal of Žižek Studies), ικανοποιώντας το ριζοσπάστη στοχαστή και, έτσι, εξασφαλίζοντας την επιβίωσή του (το σύστημα].

Η φάρσα Σόκαλ τώρα. Μια σύνοψη της φάρσας και των συνεπειών της για να θυμηθούν οι παλιότεροι και να μάθουν οι νεότεροι. 20 ακριβώς χρόνια πριν το περιοδικό Social Text αφιέρωσε ένα τεύχος του στους «Επιστημονικούς Πολέμους» που απασχολούσαν τότε την αμερικανική διανόηση. Οι «Επιστημονικοί Πόλεμοι» ήταν ένα από τα σήριαλ που συχνά-πυκνά προκύπτουν στις ΗΠΑ και αιτία τους ήταν η δημοσίευση το 1994 του βιβλίου «Higher Superstition: The Academic Left and Its Quarrels with Science» από τον βιολόγο Paul R. Gross και τον μαθηματικό Norman Levitt.

Η αμερικανική ακαδημαϊκή αριστερά έβγαλε φλύκταινες και πέρασε στην αντεπίθεση. Μέσα στην αντεπίθεση αυτή και το τεύχος του Social Text. Ο φυσικός Alan Sokal έγραψε ένα άρθρο με τίτλο «Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity» («Υπερβαίνοντας τα όρια: Προς μια μετασχηματιστική ερμηνευτική της κβαντικής βαρύτητας»), όπου υποστήριζε ότι η κβαντική βαρύτητα δεν είναι τίποτε άλλο από μια κοινωνική και γλωσική κατασκευή. Έξυπνα γραμμένο, κατάφερε να ξεγελάσει τους (μάλλον άσχετους) με το θέμα υπεύθυνους του περιοδικού, οι οποίοι, γοητευμένοι προφανώς από την περίτεχνη ό,τιναναι-ολογία του Σόκαλ, δημοσίευσαν το άρθρο χωρίς να συμβουλευτούν πιο ειδικούς αναγνώστες.

Αμέσως μετά τη δημοσίευση του σχετικού τόμου ο Sokal έστειλλε μια επιστολή σε ένα άλλο περιοδικό (Lingua Franca) με την οποία αποκάλυπτε τη φάρσα (A Physicist Experiments With Cultural Studies.

Ένα χρόνο αργότερα, ο Sokal μαζί με τον βέλγο φυσικό Jean Bricmont δημοσίευσαν ένα βιβλίο με τίτλο «Fashionable Nonsense: Postmodern Intellectuals' Abuse of Science» («Μοδάτη τιποτολογία: Η Κατάχρηση της Επιστήμης από τους Μεταμοντέρνους Διανοούμενους».

Το βιβλίο μεταφράστηκε στα γαλλικά ως «Impostures Intellectuelles» («Απάτες της Διανόησης») και έγινε....της πουτάνας.

Η φασαρία έφτασε και στην Ελλάδα όπου διάφοροι διανοούμενοι πήραν θέση υπέρ ή κατά του Sokal – οι περισσότεροι (από ότι φαίνεται) χωρίς να έχουν διαβάσει το βιβλίο και μάλλον αναλόγως γούστου και επαγγελματικών συμφεροντων (ο Στέλιος Βιρβιδάκης (ο οποίος ήταν με τους «σοκαλιστές») παρουσιάζει εξαντλητικά την ελληνική αρθρογραφία στον πρόλογο που έγραψε για το βιβλίο του Ζακ Μπουβερές («Γοητευτικές και παραπλανητικές ακροβασίες της φιλοσοφίας», μτφρ. Τερέζα Μπούκη,εκδ. Πατάκη 2002) – του ξεφεύγει μόνο η εργασία των Κώστα Σκορδούλη & Eυγενίας Kολέζα ««Μεταμοντέρνος» σχετικισμός και επιστημονική ορθολογικότητα (Με αφορμή την υπόθεση Sokal)»

20 σχεδόν χρόνια αργότερα, στο περιοδικό Badiou Studies και στον τόμο με γενικό τίτλο «Towards a Queer Badiouian Feminism» μια κυρία από τη Ρουμανία, ονόματι Benedetta Tripodi, έστειλε για δημοσίευση το άρθρο της με τίτλο «Ontology, Neutrality and the Strive for (non-)Being-Queer».

Το abstract του άρθρου είναι καταπληκτικό:

«Αφού το «φύλο» είναι το συνεχές όνομα μιας διαλεκτικής της συνεχούς θεσμοποίησης του φύλου ως οντολογικής διαφοράς και η αποτυχία της φυλοποίησης, είναι σημαντικό να συζητήσουμε τις προοπτικές ενός «άφυλου» (gender-neutral) λόγου διαμέσου των εργαλείων της μπαντιουσιανής οντολογίας. Όπως καθορίστηκε από τον Μπαντιού στο Είναι και το Συμβάν, τα μαθηματικά – ως θεωρία συνόλων – είναι η απόλυτη οντολογία. Τα σύνολα είναι αυτό που θέλουν να διατηρήσουν οι διαδικασίες φυλοποίησης που προωθούνται από αντιδραστικούς θεσμούς, σε αντίθεση με το καθεστώς των πολλαπλοτήτων που αρμόζουν σε κάθε υποκείμενο ως υποκείμενο. Η ένταση μεταξή υποκειμενικότητας και φύλου βγαίνει στην επιφάνεια μέσα από την οπτική του «μετρώ-ως-μοναδικότητα», του οντολογικού τελεστή που αναγνωρίστηκε από τον Μπαντιού ως ο ρευστός διαμεσολαβητής ανάμεσα στο σύνολο του ανήκειν και στο σύνολο του υπάρχειν. Έχοντας καθορίσει αυτά τα οντολογικά προαπαιτούμενα, στο άρθρο αυτό θα επιχειρήσω να δείξω ότι το αυθεντικό υποκείμενο του φεμινισμού είναι οι «πολλοί» που προσδιορίζονται αρνητικά μέσα από τη θέση «μετρώ-ως-μοναδικότητα» που επιβάλλεται από τη φυλοποίηση «της» γυναίκας».

Το άρθρο έγινε αποδεκτό και δημοσιεύτηκε στο journal. Λίγο αργότερα οι φιλόσοφοι Philippe Huneman and Anouk Barberousse αποκάλυψαν ότι πρόκειται περί άρθρου – παρωδία που στόχο του είχε να καταδείξει τη στρατηγική μέσω της οποίας ο ΑΜ έχει κατορθώσει να αυτοπροβάλλεται ως ο σημαντικότερος εν ζωή Γάλλος φιλόσοφος, χωρίς κάτι τέτοιο να προκύπτει από το έργο του (όπως αυτό αποτιμάται μέσω βιβλιομετρικών δεικτών, αναφορών κλπ) αλλά να είναι αποτέλεσμα της επαναπροώθησής του στη Γαλλία μέσα σε αγγλοσαξονικό περιτύλιγμα. Και περισσότερο, να δείξει τα θεμέλια στα οποία βασίζεται η οντολογία του ΑΜ, την εφαρμογή της στην ανάλυση των κοινωνικών σχέσεων κα της ριζοσπαστικής πολιτικής.

Ο αποκλειστικός εισαγωγέας/διανομέας του προϊόντος ΑΜ, ψυχαναλυτής Δημήτρις (σικ) Βεργέτης, προφανώς βασισμένος στις ιδέες του δασκάλου του, είχε πει στα μεθεόρτια της πρώτης και περήφανης νίκης του ΣΥΡΙΖΑ: «Ο ΣΥΡΙΖΑ ίναι ένα εμβληματικό πολιτικό σύμπτωμα αφύπνισης της Ιστορίας».

Και η κωμωδία, συνεχίζεται..