Λογοτεχνικός Δαρβινισμός (5)

Όπως είδαμε, ο Moby Dick πούλησε 3215 αντίτυπα στα 34 χρόνια (1851-1885) που έμεινε στην κυκλοφορία και απέδωσε στον συγγραφέα του

$1260. Μέχρι το 1917 λίγοι άνθρωποι μιλούσαν για τη Φάλαινα και για το δημιουργό της και σίγουρα κανένας ακαδημαϊκός ή «σοβαρός» κριτικός.Tα πρώτα σημάδια ανάστασης ήρθαν στα τέλη της δεκαετίας του 1910. Το 1917, ο καθηγητής του Columbia, Carl Van Doren, αφιέρωσε μερικές αράδες στον Μέλβιλ σε ένα υποκεφάλαιο της The Cambridge History of American Literature, μένοντας στις περιπετειώδεις αφηγήσεις του συγγραφέα και χωρίς καμιά αναφορά στη Φάλαινα. Στη συνέχεια παρότρυνε έναν διδάσκοντα του τμήματος, τον Raymond Weaver, να γράψει μια βιογραφία του Μέλβιλ.

Ο Weaver έγραψε το Herman Melville: Mariner and Mystic (1921), το οποίο είχε καλή αποδοχή και, παρότι είχε αρκετές ανακρίβειες και βασιζόταν σχεδόν αποκλειστικά στις αυτοβιογραφικές σημειώσεις του Μέλβιλ, έβαλε τις βάσεις για την αναστύλωση.Το 1921 ο Carl Van Doren ξαναχτυπάει με ένα ολόκληρο υποκεφάλαιο της μελέτης του The American Novel, αφιερωμένο στον Μέλβιλ. O Moby Dick, τον οποίο ο καθηγητής είχε ξεχάσει τελείως στην προηγούμενη δημοσίευσή του, τώρα απολαμβάνει το 55% του όλου υποκεφαλαίου:

«[…] είναι μεταξύ των μεγαλύτερων θαλάσσιων ιστοριών της παγκόσμιας λογοτεχνίας […] Το βιβλίο δείχνει την πάλη μεταξύ των υπερχρονικών και ανίκητων δυνάμεων της φύσης και του μοιραία αδύναμου ανθρώπου. Η τελική καταστροφή, με το πλοίο και τους ναυτικούς να βυθίζονται στο απέραντο βάθος του ωκεανού και τη φάλαινα να απομακρύνεται για άλλες δουλειές, δείχνει την κατάρρευση μιας παραπαίουσας τάξης πραγμάτων»

Οι πρώτοι στίχοι του δοξαστικού ύμνου είχαν πλέον γραφεί. Τα επόμενα χρόνια θα ακολουθήσει πανδαισία ψαλμών και αλληλούια. Ξεχωρίζουν ο αντιδημοκράτης αν όχι φασίστας D. H. Lawrence (Studies in Classic American Literature (1923)) κι ο σκεπτικιστής με τις τάσεις/κατευθύνσεις του βιομηχανικού πολιτισμού Lewis Mumford (Herman Melville: A Study of His Life and Vision (1929)).

Πώς έγιναν όλα αυτά; Για ποιόν λόγο η Φάλαινα έγινε αυτό που είναι σήμερα (διδάσκεται στο αμερικανικό σχολείο – όπως εμείς διδασκόμαστε τα ομηρικά έπη); Ας δούμε, λοιπόν,το ιστορικό πλαίσιο.

To 1919 ήταν μια χρονιά γεμάτη προπαγάνδα. Αμερικανικά και βρετανικά στρατεύματα είχαν πολεμήσει τους Μπολσεβίκους στην επιχείρηση «Αρχάγγελος», οι σύμμαχοι προσπαθούσαν να επιβάλλουν μια συμφωνία στην ηττημένη Γερμανία - στην οποία ο σοσιαλισμός κόχλαζε και είχε αρχίσει να ξεχύνεται προς τις μάζες – και ο πρόεδρος Γουίλσον προσπαθούσε μάταια να καταλαγιάσει την απληστία των ευρωπαίων συμμάχων που ήθελαν να κατακρεουργήσουν την ηττημένη χώρα.

Ο Μπέλα Κουν, τουλάχιστον κατά τις αμερικανικές εφημερίδες, την μια μέρα έπαιρνε την εξουσία και την άλλη την έχανε, ενώ τα στρατεύματα των στρατηγών Κόλτσακ και Ντενίκιν κατατρόπωναν καθημερινά τους Μπολσεβίκους.Στις ΗΠΑ έκανε την εμφάνισή της η Ποτοαπαγόρευση και πολλές χαριτωμένες κοινωνικές στιγμές της μεσαίας τάξης άρχισαν να φλερτάρουν με τον υπόκοσμο και την παρανομία. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου στις εκλογές, o κομμουνισμός κι ο μπολσεβικισμός έκαναν την εμφάνισή τους στη χώρα της ελευθερίας, ενώ κι οι αναρχικοί ήταν ένας πρόσθετος πονοκέφαλος. Για να μη μιλήσουμε για τους μαύρους που είχαν αρχίσει (άκουσον, άκουσον!!!) να σηκώνουν κεφάλι. Ο «Μαχόμενος Κουάκερος» A. Mitchell Palmer, υπουργός Δικαιοσύνης, με τη βοήθεια ενός δικτύου ομοσπονδιακών πρακτόρων και της Αμερικάνικης Λεγεώνας, καθάριζε τις πόλεις από όλα αυτά τα σκουπίδια. Σε επιστολή του προς τον υπουργό Δικαιοσύνης, ένας επιχειρηματίας έγραφε ότι «δεν υπάρχει ούτε ένας αξιοσέβαστος πολίτης που να γνωρίζω σ’ αυτή τη χώρα που να μην πιστεύει ότι είμαστε στο κατώφλι μιας ένοπλης σύγκρουσης».

Στις ΗΠΑ, το 1919 ήταν μια χρονιά ήπιων επαναστάσεων από τη μεριά των αδύναμων οι οποίες καταποντίστηκαν από την αντεπανάσταση των «άνετων» τάξεων, των διανοουμένων συμπεριλαμβανομένων. Τη χρονιά εκείνη, ακόμη, αναζωπυρώθηκε ο φόβος της μετανάστευσης που είχε καταλαγιάσει τα χρόνια του πολέμου. Μεταξύ 1901 και 1920 μετανάστευσαν προς τις ΗΠΑ γύρω στους 15 εκατομ. Ανθρώπους, ειδικά Ιταλοί, κάτοικοι της αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας και της τσαρικής Ρωσίας. Κατά την οικονομική παράδοση οι άνθρωποι αυτοί έκαναν όλες τις σκληρές δουλειές στην εξόρυξη, στη μεταποίηση και στις κατασκευές και παρέμεναν παράξενοι, με περίεργες διαλέκτους, ιδιόμορφες θρησκείες και εξωτικές κουλτούρες και συνήθειες. Ο φόβος, η ανασφάλεια και η προκατάληψη έδειχναν το δρόμο: η ηγεμονία της αγγλοσαξονικής κοινωνίας και του πολιτισμού της έπρεπε να επαναεπιβεβαιωθεί.

(συνεχίζεται)