Γράφοντας για τη ΝΗΤΤΑ ο ΓΙ Μπαμπασάκης (ΓΙΜ) σωστά εντοπίζει μια σειρά από δίπολα:
«[...] συγκλίνον/αποκλίνον (σ. 15), Τζέσικα/Άννα (σ. 16), απόγνωση/διέξοδος (σ. 17), ατάκτως ερριμμένα σκουπίδια/επιλεγμένες ψηφίδες (σ. 25), στατικό/κινούμενο (σ. 26), επαρχία/μητρόπολις (σ. 29), επιστήμων/καλλιτέχνης (σ. 36), και πάει λέγοντας, έως χάος/μέθοδος (σ. 120), χέρι γραφιά/χέρι σκληρά εργαζόμενου (σ. 161), λογική/τρέλα, ομοιότητα/διαφορά (σ. 206), οργάνωση/χάος (σ. 212)».
Ένα από τα αναφερόμενα δίπολα (επιστήμων/καλλιτέχνης) είναι κεντρικό στην όλη αφήγηση, αφού στη βάση αυτού μοντελοποιούνται οι 2 βασικοί ήρωες. Και με ολίγη αναγωγική αυθαιρεσία, όλα τα υπόλοιπα δίπολα μπορούν να διαβαστούν στο γενικότερο πλαίσιο του διπόλου επιστήμων/καλλιτέχνης ή, αν φύγουμε από τον μικρόκοσμο των υποκειμένων, του διπόλου Επιστήμη/Τέχνη - αν και σήμερα, μάλλον δεν έχει νόημα να μιλάμε για σκέτη Επιστήμη αλλά για Τεχνο-επιστήμη).
Έτσι, ο ρομαντικός έρωτας του Ρότζερ και της Τζέσικα είναι και ένας διάλογος Επιστήμης/Τέχνης. Ή, ένας διάλογος πολιτισμού/κουλτούρας, όπως αφήνει ο ΓΙΜ να εννοηθεί ότι τον καταλαβαίνει – αναφερόμενος στον Σπένγκλερ και στη σύγκρουση Νάφτα και Σετεμπρίνι στο «Μαγικό Βουνό» του Τ Μαν. Λόγω όμως του ασαφούς της διάκρισης πολιτισμού/κουλτούρας (ειδικά στις μέρες μας, ενώ τότε, ειδικά για τους Γερμανούς, μετά τον πόλεμο και την αδιανόητη ήττα, τα πράγματα φαίνονταν πιο ξεκάθαρα-αν και η τραμπάλα του ίδιου του Μαν κατά τη συγγραφή του «Μαγικού Βουνού» (ξεκίνησε να το γράφει ως υποστηρικτής του πρωτείου της Κουλτούρας και κατέληξε υποστηρικτής του Πολιτισμού και της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης) υποδεικνύει ότι το μπέρδεμα ήταν και τότε μεγάλο – ειδικά για όσους σκέφτονταν), θα μείνω στο πιο ξεκάθαρο δίπολο Επιστήμη/Τέχνη.
Από την αρχή της ΝΗΤΤΑ ο Ρότζερ αναρωτιέται αν θα άλλαζε κάτι «[...] αν γινόμουν μαθηματικός αντί για βιολόγος» (μαθηματικός, που ναι μεν μπορεί να έχει πιο “προφανή” σχέση με την τέχνη από τον βιολόγο, αλλά όχι καλλιτέχνης). Όπως επίσης αναρωτιέται για τη σχέση του με τη Τζέσικα: «[...] Προσπάθησα πολλές φορές να το αναλύσω. Να αντιληφθώ γιατί η Τζέσικα ερωτεύτηκε εμένα, ένα άνθρωπο τόσο διαφορετικό , από εκείνη, έναν βαρετό θετικό επιστήμονα»
Flashback – Συνοπτικό και με απώλειες μνήμης
Το σημείο εκκίνησης του διαλόγου ποικίλλει ανάλογα με τον ορισμό που θα δώσει κάποιος στην Επιστήμη.
«[...] συγκλίνον/αποκλίνον (σ. 15), Τζέσικα/Άννα (σ. 16), απόγνωση/διέξοδος (σ. 17), ατάκτως ερριμμένα σκουπίδια/επιλεγμένες ψηφίδες (σ. 25), στατικό/κινούμενο (σ. 26), επαρχία/μητρόπολις (σ. 29), επιστήμων/καλλιτέχνης (σ. 36), και πάει λέγοντας, έως χάος/μέθοδος (σ. 120), χέρι γραφιά/χέρι σκληρά εργαζόμενου (σ. 161), λογική/τρέλα, ομοιότητα/διαφορά (σ. 206), οργάνωση/χάος (σ. 212)».
Ένα από τα αναφερόμενα δίπολα (επιστήμων/καλλιτέχνης) είναι κεντρικό στην όλη αφήγηση, αφού στη βάση αυτού μοντελοποιούνται οι 2 βασικοί ήρωες. Και με ολίγη αναγωγική αυθαιρεσία, όλα τα υπόλοιπα δίπολα μπορούν να διαβαστούν στο γενικότερο πλαίσιο του διπόλου επιστήμων/καλλιτέχνης ή, αν φύγουμε από τον μικρόκοσμο των υποκειμένων, του διπόλου Επιστήμη/Τέχνη - αν και σήμερα, μάλλον δεν έχει νόημα να μιλάμε για σκέτη Επιστήμη αλλά για Τεχνο-επιστήμη).
Έτσι, ο ρομαντικός έρωτας του Ρότζερ και της Τζέσικα είναι και ένας διάλογος Επιστήμης/Τέχνης. Ή, ένας διάλογος πολιτισμού/κουλτούρας, όπως αφήνει ο ΓΙΜ να εννοηθεί ότι τον καταλαβαίνει – αναφερόμενος στον Σπένγκλερ και στη σύγκρουση Νάφτα και Σετεμπρίνι στο «Μαγικό Βουνό» του Τ Μαν. Λόγω όμως του ασαφούς της διάκρισης πολιτισμού/κουλτούρας (ειδικά στις μέρες μας, ενώ τότε, ειδικά για τους Γερμανούς, μετά τον πόλεμο και την αδιανόητη ήττα, τα πράγματα φαίνονταν πιο ξεκάθαρα-αν και η τραμπάλα του ίδιου του Μαν κατά τη συγγραφή του «Μαγικού Βουνού» (ξεκίνησε να το γράφει ως υποστηρικτής του πρωτείου της Κουλτούρας και κατέληξε υποστηρικτής του Πολιτισμού και της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης) υποδεικνύει ότι το μπέρδεμα ήταν και τότε μεγάλο – ειδικά για όσους σκέφτονταν), θα μείνω στο πιο ξεκάθαρο δίπολο Επιστήμη/Τέχνη.
Από την αρχή της ΝΗΤΤΑ ο Ρότζερ αναρωτιέται αν θα άλλαζε κάτι «[...] αν γινόμουν μαθηματικός αντί για βιολόγος» (μαθηματικός, που ναι μεν μπορεί να έχει πιο “προφανή” σχέση με την τέχνη από τον βιολόγο, αλλά όχι καλλιτέχνης). Όπως επίσης αναρωτιέται για τη σχέση του με τη Τζέσικα: «[...] Προσπάθησα πολλές φορές να το αναλύσω. Να αντιληφθώ γιατί η Τζέσικα ερωτεύτηκε εμένα, ένα άνθρωπο τόσο διαφορετικό , από εκείνη, έναν βαρετό θετικό επιστήμονα»
Flashback – Συνοπτικό και με απώλειες μνήμης
Το σημείο εκκίνησης του διαλόγου ποικίλλει ανάλογα με τον ορισμό που θα δώσει κάποιος στην Επιστήμη.
1. Αν γυρίσουμε πίσω στα χρόνια της Αναγέννησης, θα δούμε ότι για το βαρύ πυροβολικό της (π.χ., Λ. Ντα Βίνστι και Άλμπρεχτ Ντύρερ), η διάκριση Τέχνης-Επιστήμης δεν είχε κάποιο νόημα: με το ίδιο πάθος, την ίδια περιέργεια και το ίδιο πνεύμα που έκαναν τις επιστημονικές τους έρευνες, ζωγράφιζαν και τους πίνακές τους. Κατά ανάλογο τρόπο, στις φυλετικές κονωνίες ο σαμάνος, ο φιλόσοφος και ο καλλιτέχνης ήταν το ίδιο πρόσωπο.
2. Aν δούμε την Επιστημη ως θυγατέρα της κοπερνίκειαςεπιστημονικής επανάστασης (1543, όταν ο Νικόλαος Κοπέρνικος λάμβανε στο νεκροκρέβατο του το πρώτο αντίτυπο τού «De revolutionibus orbium coelestium» που μόλις είχε δημοσιευτεί. Στις επόμενες εβδομάδες ο Νικόλαος θα εγκατέλειπε τον (λεγόμενο) μάταιο τούτο κόσμο, χωρίς να γνωρίζει σε τί μπελάδες τον είχε βάλει), δλδ ως διακριτού και κωδικοποιημένου συνόλου διαδικασιών και κοσμοαντιλήψεων, θα δούμε ότι δημιούργησε και τον δικό της κόσμο.
3. Στα επόμενα χρόνια, ο Μπέικον, ο Ντεκάρτ κι οι υπόλοιποι και ανεξάρτητα από το αν αργότερα τους είπανε ορθολογιστές ή εμπειριστές δίνουν το πρωτείο στην Επιστήμη και το 1687 ο Νεύτωνας δημοσιεύει τις παρατηρήσεις του πάνω στην κίνηση των πλανητών), βάζει στο παιχνίδι τη σταθερά της βαρύτητας, δημοσιεύει τις παρατηρήσεις του πάνω στο χρώμα (1666 - το annus mirabilis του Νεύτωνα που αναφέρει κι ο ΒΔ - και 1704) και ο κόσμος αλλάζει για τα καλά.
4. Το 1750 ο «Πολίτης της Γενεύης» παρεμβαίνει και ρίχνει το ανάθεμα και σε Τέχνη και σε Επιστήμη (Λόγος περί Επιστημών και Τεχνών), απαντώντας στο ερώτημα της ακαδημίας «Η αποκατάσταση των επιστημών και των τεχνών συνέβαλε στον εξαγνισμό των ηθών;», ο Ρουσό είναι κατηγορηματικός: Όχι, κι οι δυο τους διέφθηραν τα ήθη.
5. Στα χρόνια εκείνα του Διαφωτισμού η Επιστήμη γνώριστηκε με την Τεχνολογία και τα Καλά Κέρδη και το τρίο έδωσε στον κόσμο τη Βιομηχανική Επανάσταση, την Τεχνο-Επιστήμη και τον βιομηχανικό καπιταλισμό, τη μετεξέλιξη του οποίου ζούμε σήμερα («του αγρίως καλπάζοντος άναρχου μετακαπιταλισμού» που λέει κι ο ΓΙΠ).
6. Το 1789 ο Αντουάν Λωράν Λαβουαζιέ δημοσιεύει τη «Στοιχειώδη Πραγματεία της Χημείας», η άλλη επανάσταση, η Γαλλική, αρχικά τον χρησιμοποιεί και στη συνέχεια τον σκοτώνει. Η στάση των Ιακωβίνων ήταν μάλλον εχθρική προς την Επιστήμη και με ακρότητες αλλά όπως και νά’χει, η Επιστήμη τα κατάφερε και βγήκε αλλώβητη και πιο δυνατή ήδη από το 1794 και μετά.
7. Η Τέχνη, κατα τους 2,5 αυτούς αιώνες αγνόησε μάλλον την ατζέντα της Επιστήμης και τράβηξε τον δικό της δρόμο πιάνοντας τις δικές της κορυφές
8. Έως ότου ήρθε η ρομαντική αντίδραση: η Τέχνη έχει να κάνει με τη φαντασία, τη διάισθηση, την ευφυία, την αισθαντικότητα, το πρωτείο της φύσης και την αρμονική σχέση με το περιβάλλον. Ενώ η Επιστήμη: με το λόγο, τον υπολογισμό, τη μέτρηση, την καθυπόταξη της φύσης και τους «σκοτεινούς μύλους της βιομηχανίας». Εκεί που Επιστήμη έβλεπε το μηχανιστικό η Τέχνη έβλεπε το οργανικό.
Παρένθεση (1): Τα πράγματα ίσως να μην είναι τόσο σχηματικά όπως υποστηρίζει ο ιστορικός του ρομαντισμού Richard Holmes στο «TheAge of Wonder» (ολόκληρο το βιβλίο, εδώ. Κατά αυτόν το ότι οι Κιτς, Κόλριτζ, Γουόρντσγουορθ, Σέλεϊ κι η γυναίκα του Μαίρη, αντιπαθούσαν την επιστήμη είναι μύθος.
9. Το 1810 ο Γκέτε δημοσιεύει τη «Θεωρία των Χρωμάτων» του και εξαπολύει την επίθεση. Ο Γκέτε δεν δεχόταν τη στενότητα της νευτώνειας αναλυτικής και μαθηματικής θεώρησης (λευκό χρώμα=κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο , πράσινο, γαλάζιο, μπλε και ιώδες) και προώθησε έναν ψυχολογικό και φιλοσοφικό τρόπο βίωσης του χρωματικού φαινομένου. Η άποψή του, αν και άσκησε μεγάλη επίδραση στην Τέχνη, δεν μπόρεσε να επικρατήσει. Φυσικά δεν έλειψαν αυτοί που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο την υποστήριξαν (γνωστότερος ο Βιτγκενστάιν) - και συνεχίζουν να την υποστηρίζουν. Και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τί θα δείξει το μέλλον.
Παρένθεση (1): Τα πράγματα ίσως να μην είναι τόσο σχηματικά όπως υποστηρίζει ο ιστορικός του ρομαντισμού Richard Holmes στο «TheAge of Wonder» (ολόκληρο το βιβλίο, εδώ. Κατά αυτόν το ότι οι Κιτς, Κόλριτζ, Γουόρντσγουορθ, Σέλεϊ κι η γυναίκα του Μαίρη, αντιπαθούσαν την επιστήμη είναι μύθος.
9. Το 1810 ο Γκέτε δημοσιεύει τη «Θεωρία των Χρωμάτων» του και εξαπολύει την επίθεση. Ο Γκέτε δεν δεχόταν τη στενότητα της νευτώνειας αναλυτικής και μαθηματικής θεώρησης (λευκό χρώμα=κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο , πράσινο, γαλάζιο, μπλε και ιώδες) και προώθησε έναν ψυχολογικό και φιλοσοφικό τρόπο βίωσης του χρωματικού φαινομένου. Η άποψή του, αν και άσκησε μεγάλη επίδραση στην Τέχνη, δεν μπόρεσε να επικρατήσει. Φυσικά δεν έλειψαν αυτοί που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο την υποστήριξαν (γνωστότερος ο Βιτγκενστάιν) - και συνεχίζουν να την υποστηρίζουν. Και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τί θα δείξει το μέλλον.
10. Ο 19ος αιώνας ήταν ο αιώνας της Επιστήμης. Οι θρίαμβοι της χημείας, της βιολογίας, της φυσικής, της φυσιολογίας ήταν μεγάλοι και γρήγορα έγινε αισθητή η ανάγκη για μια ειδική και γενική επιστήμη της κοινωνίας και ξεπετάχτηκαν οι επιστήμες του ανθρώπου ή κοινωνικές επιστήμες: κοινωνιολογία, ανθρωπολογία, οικονομολογία, στατιστική, γλωσσολογία, ψυχολογία.
11. Κι ενώ η Τέχνη βαδίζοντας στο δικό της δρόμο πέτυχε σπουδαία πράγματα στα τέλη του 18ου και στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα (κατά τον Χομπσμπομ, η εποχή αυτή ξεπερνάει κάθε άλλη ίσης διάρκειας περίοδο της παγκόσμιας ιστορίας, «Η Εποχή των Επαναστάσεων 1789-1848, σελ 356-57), στο τρίτο τέταρτο δεν είχε τις ίδιες επιδόσεις – με την εξαίρεση του μυθιστορήματος («Η Εποχή του Κεφαλαίου 1848-1875, σελ 413-14. Κι ενώ η αστική τάξη, οι κυβερνήσεις κι άλλοι δημόσιοι φορείς υποστήριζαν οικονομικά την Τέχνη, μια όλο και μεγαλύτερη μερίδα κατώτερων τάξεων άρχιζε να αγοράζει τα προϊόντα των δημιουργικών πνευμάτων που ήταν διαθέσιμα σε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες και όλο χαμηλότερες τιμές. Χάρη στην Επιστήμη και την Τεχνολογία ήταν δυνατή η φτηνή και μεγάλης κλίμακας αναπαραγωγή πολλών έργων Τέχνης. Η Τέχνη γινόταν λαϊκή.
12. Στην «Εποχή των Αυτοκρατοριών, 1875-1914», η Επιστήμη μετασχηματίζεται, αποδεικνύεται ότι τα δεδομένα είναι πιο σημαντικά από τις θεωρίες, οι βεβαιότητες υπονομεύονται και το 1900 ο Μαξ Πλάνκ ανακοινώνει την κβαντική του θεωρία. Οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες αποκλίνουν από τις φυσικές και αρχίζει να προβάλλει ένα χάσμα. Η Τέχνη και το κοινό της ήταν χωρίς προσανατολισμό και αντιδρούν σ αυτή την κατάσταση κοιτώντας προς την καινοτομία και τον πειραματισμό.
13. Κατά μια άποψη (ΑI Miller, Einstein, Picass, 2001 – για μια «εικονογραφική» περιήγηση στο βιβλίο εδώ), Πικάσο και Αϊνστάιν εργάζονται στο ίδιο πρόβλημα (στους περιορισμούς της κλασικής αναπαράστασης χώρου και χρόνου). Και μετά από μια περίοδο μεγάλης φτωχιας και απόρριψης καταλήγουν, σχεδόν ταυτόχρονα, στα «συμπεράσματά»: Στις «Δεσποινίδες της Αβινιόν» (1907) και στην «Ηλεκτροδυναμική των κινουμένων σωμάτων» (1905).
14. Την ίδια περίοδο και πέρα από τον κόσμο της Τέχνης και της Επιστήμης, πολλοί άνθρωποι θεωρούσαν ότι η εντατική εκβιομηχάνιση και η τεχνολογική πρόοδο είχαν επιτευχθεί με τίμημα την αύξηση της απανθρωπιάς. Στην κατάσταση αυτή, τα πρωτεία είχε η Γερμανία, όπου μια ομάδα συγγραφέων συνδύασαν πολιτισμική κριτική με ακραίο εθνικισμό και με τα γραπτά του συνέβαλαν στη διαμόρφωση πεποιθήσεων που θα έιχαν συνταρακτικές συνέπειες.
15. Το 1890 το best seller είναι το «Ο Ρέμπραντ ως παιδαγωγός» του Γιούλιους Λάνγκπεν που διαμορφώνει τις προϋποθέσεις με βάση τις οποίες οι Γερμανοί εισήλθαν στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο και αργότερα αποδέχτηκαν τον εθνικοσοσιαλισμό.
16. Το 1900 το best seller είναι το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα του Νίτσε.
14. Την ίδια περίοδο και πέρα από τον κόσμο της Τέχνης και της Επιστήμης, πολλοί άνθρωποι θεωρούσαν ότι η εντατική εκβιομηχάνιση και η τεχνολογική πρόοδο είχαν επιτευχθεί με τίμημα την αύξηση της απανθρωπιάς. Στην κατάσταση αυτή, τα πρωτεία είχε η Γερμανία, όπου μια ομάδα συγγραφέων συνδύασαν πολιτισμική κριτική με ακραίο εθνικισμό και με τα γραπτά του συνέβαλαν στη διαμόρφωση πεποιθήσεων που θα έιχαν συνταρακτικές συνέπειες.
15. Το 1890 το best seller είναι το «Ο Ρέμπραντ ως παιδαγωγός» του Γιούλιους Λάνγκπεν που διαμορφώνει τις προϋποθέσεις με βάση τις οποίες οι Γερμανοί εισήλθαν στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο και αργότερα αποδέχτηκαν τον εθνικοσοσιαλισμό.
16. Το 1900 το best seller είναι το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα του Νίτσε.
17. Το 1909 ο ΦΤ Μαρινέτι βροντοφωνάζει από το Μιλάνο το «Μανιφέστο του Φουτουρισμού».
18. Το 1918 το best seller είναι «Η Παρακμή της Δύσης» του ΟΣ.
19. Ξεσπάει η διαμάχη Κουλτούρας/Πολιτισμού. Στο μεταξύ προβάλλει στο ιστορικό προσκήνιο ο σοβιετικός άνθρωπος ενώ η εξειδίκευση γίνεται το Α και το Ω των κοινωνιών (καπιταλιστικών και Σοβιετικής Ένωσης).
20. Στα χρόνια εκείνα σκάει μύτη στη Γαλλία ο ντανταϊσμός και στη συνέχεια ο σουρεαλισμός - ένα κίνημα που έχει συζητηθεί σε όλες τις πιθανές διαστάσεις που μπορεί να φανταστεί κανείς (μαρξισμό, εγελιανισμό, ψυχανάλυση, κλπ) χωρίς, μέχρι πρόσφατα, να επισημανθούν οι σχέσεις του με την Επιστήμη. Τη δουλειά την έκανε ο G Parkinson (Surrealism, art and modern science: relativity, quantum mechanics and epistemology, 2007). Για μια σύνοψη της σχετικής έρευνας εδώ.
Παρένθεση (2): Θα περίμενα ο ΒΔ, με δεδομένη την εξοικείωση του με τα της Φυσικής, να μιλήσει σχετικά (ο ΒΔ συζητάει καλλιτέχνες όπως ο Λεωχάρης, ο Αλέξανδρος ο Αντιόχειος (αυτός της Αφροδίτη της Μήλου), ο Μιχαήλ Άγγελος, ο ντα Βίντσι, ο Ραφαήλ, ο Μποτιτσέλι, ο Ρούμπενς, ο Ρεμπραντ, ο Βερμέερ, ο Πίτερ ντε Χοχ, ο εκπληκτικός απατεώνας Han van Meegeren (που έγινε γνωστός γιατί τα κονόμησε εξαπατώντας τον Γκέρινγκ και φυσικά ο άγνωστος καλλιτέχνης της αφρικανικής μάσκας). Αλλά πάντα υπάρχει η επόμενη φορά.
21. Στην Σ. Ένωση εμφανίζεται ο κονστρουκτιβισμός με τις περιπλανήσεις του σε σκελετώδεις τρισδιάστατες κατασκευές ενώ στη Γερμανία ο εξπρεσιονισμός, το Μπάουχάους, η αφηρημένη ζωγραφική, η ατονική μουσική και τα θεατρικά έργα με σεξουαλικό περιεχόμενο προκαλούν φρενίτιδα.
22. Δυο όμως ήταν οι τέχνες που αποτελούσαν την πραγματική πρωτοπορία: ο κινηματογράφος και η τζαζ – και οι 2 εισαγόμενες από τον Νέο Κόσμο. Όσοι βλέπουν την εξάλεπτη σεκάνς στα σκαλοπάτια της Οδησσού (Odessa Steps) από το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» του σοβιετικού Σ Αϊζενστάιν, μένουν αποσβολωμένοι. Με περισσότερη προσποίηση γινόταν αποδεκτή και η ρυθμική/χορευτική τζαζ - και μόνο για την αντισυμβατικότητα της.
23. 1920-1930: Στη λογοτεχνία γίνονται θαύματα – μια ανεπανάληπτη δεκαετία: τα 6/7 του «Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο» (1919-1927), και «Οδυσσέας» (1922), «Έρημη Χωρα» (1922), «Οι Ελεγείες του Ντουίνο» (1923), «Το Μαγικό Βουνό», «Η Δίκη» (1925), «Ο Μεγάλος Γκάτσμπι» (1925), «Ο Λύκος της Στέπας» (1927) «Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» (1929), ««Μέχρι το φάρο» (1927) «Αποχαιρετισμός στα όπλα» (1929), «Η Βοή και το Πάθος» (1929), «Ο Άνθρωπος χωρις Ιδιότητες» (1930) και δε συμμαζεύεται
24. Το 1922, μια παρέα διανοουμένων διοργανώνουν την «Πρώτη Μαρξιστική Εβδομάδα Εργασίας» από την οποία (με τη οικονομική βοήθεια του πατέρα ενός της παρέας (Φέλιξ Βάιλ)) θα προκύψει το Ινστιτούτο Κοινωνικής Ερευνας (1923), που αργότερα θα κάνει διεθνή καριέρα ως Σχολή της Φρανκφούρτης.
25. Το 1927 ο Χάιζενμπεργκ διατυπώνει την «Αρχή της Απροσδιοριστίας», διαπιστώνει τη δυαδικότητα κύματος/σωματιδίου, ακυρώνει την αιτιότητα και βάζει στο παιχνίδι την υχαιότητα των γεγονότων.
26. Ο Πάουλ Σούλτσε – Νάουμπουργκ γράφει το 1931 το «Τέχνη και Φυλή» και μέσα σε λίγα χρόνια οι εθνικοσοσιαλιστές καίνε βιβλία, καίνε το Εργαστήρι του «Δρ Καλιγκάρι» και τσαλαπατάνε του «Κουτί της Πανδώρας».
27. Το 1936-37, η Αγωνιζόμενη Ένωση για τη Γερμανική Κουλτούρα δημοσιεύει την τετράτομη «Γερμανική Φυσική» και σε λιγότερο από 2 χρόνια η διδασκαλία της θεωρητικής φυσικής μαζί με το εβραϊκό δόγμα της σχετικότητας έχει εξαληφθεί.
28. Αν και το κέντρο βάρους της Επιστήμης μετατοπίζεται προς τον Νέο Κόσμο, επιστημονική ερευνητική κοινότητα χρηματοδοτείται με άφθονο χρήμα από τους εθνικοσοσιαλιστές και έχει τεράστια ισχύ. Οι καινοτομίες πέφτουν σαν βροχή: πυρηνική σχάση (1938), μεθαδόνη και Ντεμερόλ, ηλεκτρονικά μικροσκόπια και ηλεκτρονικός υπολογιστής, έγχρωμο φιλμ, ο αεριωθούμενος κινητήρας και, μεταξύ άλλων, οι διηπειρωτικοί βαλλιστικοί πύραυλοι.
30. Ο Τ. Αντόρνο εξαγγέλει την αδυνατότητα της ποίησης μετά το Αουσβιτς.
31. Τόσο Επιστήμη όσο και Τέχνη είναι πλέον αμερικανικές.
32. Η Γερμανία κατεστραμμένη, η Γαλλία με το όνειδος του Βισί, η Αγγλία όπως μπορεί...
33. Η καθημερινότητα επιστρέφει κι η εξειδίκευση είναι απόλυτη. Σε λιγότερο από 15 χρόνια από το τέλος του πολέμοι, ο βαρώνος Σνόου καταγράφει στο δίπολο «2 Κουλτούρες» - αν και η διπολικότητα εδώ δεν έχει να κάνει τόσο μεταξύ επιστήμονα και καλλιτέχνη όσο μεταξύ θετικού επιστήμονα και ανθρώπου των γραμμάτων.
34. Για χρόνια, η Επιστήμη συνεχίζει να θριαμβεύει έστω και γραφειοκρατικοποιημένη και η Τεχνολογία ακόμη περισσότερο. Και αφού οι δυνάμεις που καθορίζουν τί θα συμβεί στην Τέχνη είναι μάλλον εξωγενείς, η Τέχνη παρακολουθεί αμήχανη και αναμένει. Μια από τις τεχνολογικές εξελίξεις με μεγάλη επίδραση ήταν η κασέτα. Σε άμεση σχέση με τη λαϊκότερη των τεχνών, θα είναι η αρχή της κυριαρχίας της μουσικής στην καθημερινή ζωή. Ήρθε κι η τηλεόραση να συμπληρώσει το ραδιόφωνο και οι «υψηλές τέχνες» άρχισαν να ψάχνονται.
35. Η κριτική επιτροπή για το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας (επιτροπή της οποίας οι πολιτικές απόψεις έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τις κρίσεις της), αναγνωρίζει κι άλλους κόσμους και μόλις 41 χρόνια από το τέλος του πολέμου δίνει το βραβείο σε αφρικανό συγγραφέα (της υποσαχάριας Αφρικής).
38. Σκάει μύτη κι ο μεταμοντερνισμός που παρά τις ορθότατες ενστάσεις που έχει αρχικά, στη συνέχεια χανει την μπάλλα, τουλάχιστον ως προς τις θεωρητικές/φιλοσοφικές του προεκτάσεις. Οι καλλιτέχνες σώζουν την κατάσταση και δείχνουν με ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο ότι το νόημα είναι μια αμυντική κατασκευή του ανθρώπου μπροστά στην αβεβαιότητα και τον θάνατο.
39. Τα ναρκισσιστικά πλοκάμια του μεταμοντερνισμού τον οδηγούν στη σφαίρα του ό,τι-νάναι και το 1996 ο Σοκάλ τον οδηγεί με τη σειρά του στο εκτελεστικό απόσπασμα – κατά τα αναμενόμενα, οι εκτελεσθέντες δεν παραδέχονται την εκτέλεσή τους.
40. Η τεχνολογία ή, ορθότερα, η Τεχνο-Επιστήμη αλλάζει και Επιστήμη και Τέχνη: διαδίκτυο, κινητή τηλεφωνία, facebook (σε πρώτο επίπεδο) και σύξευση ανθρώπου-μηχανής (singularity, σε δεύτερο επίπεδο).
Κάπου εδώ μέσα βρίσκονται ο Ρότζερ, η Τζέσικα κι ο Σαγιάπ. Και όλοι μαζί αναζητούν, ο καθένας με τον τρόπο του, το κοινό σημείο της Τέχνης και της Επιστήμης και έν τέλει της ίδιας της ζωής. Που ο συγγραφέας πιστεύει ότι είναι ο άνθρωπος, αντίθετα από τον Φουκώ που μας λέει ότι «ο άνθρωπος είναι μια όψιμη επινόηση» και για την οποία στοιχηματίζει «ότι θα έσβηνε, όπως στο ακροθαλάσσι ένα πρόσωπο από άμμο....αν η θεμελιώσης διάταξη της γνώσης εξαφανιζόταν όπως εμφανίστηκε, αν κατέρρεε εξαιτίας κάποιου συμβάντος, του οποίου μπορούμε να προαισθανθούμε τη δυνατότητα αλλά δεν γνωρίζουμε για την ώρα ούτε τη μορφή ούτε την υπόσχεση» (Οι Λέξεις και τα Πραγματα, σελ 528).
Το συμβάν αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα του Φαινομένου του Θερμοκηπίου, συμβάν που αυξάνει τις πιθανότητες του να συμβεί τώρα που αρχηγός της υπερδύναμης είναι ο αρνητής Ντόναλντ. Και να δούμε ποιός έχει δίκιο.
Στο τελευταίο μέρος αυτού του μακροσκελούς σημειώματος (αποτέλεσμα της επίδρασης που άσκησε η ΝΗΤΤΑ πάνω μου) θα προσπαθήσω να εφαρμόσω τα αναγνωστικά πλαίσια και τους αναγνωστικούς μοχλούς (Ρομαντικός έρωτας και Διάλογος Επιστήμης /Τέχνης) στο «πραγματικό» χρόνο του αφηγήματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου