Η Σύγκρουση των Καπιταλισμών (3): ΔΥΣΦΟΡΙΑ ΣΤΗ ΔΥΣΗ

Ενώ το τρέχον σύστημα έχει δημιουργήσει μια πιο ποικιλόμορφη ελίτ (σε όρους φύλου και φυλής), είχε ως άμεση συνέπεια την επιδείνωση της ανισότητας και τη συγκάλυψή της με το πέπλο της αξιοσύνης. Οι πλούσιοι σήμερα μπορούν να ισχυρίζονται, πιο πειστικά από τους προπάτορες τους της Χρυσής Εποχής, ότι ο πλούτος τους είναι καρπός της εργασίας τους, συσκοτίζοντας τα πλεονεκτήματα που απολαυάνουν από ένα συγκεκριμένο σύστημα και από συγκεριμένες κοινωνικές τάσεις που καθιστούν την κοινωνική κινητικότητα όλο και πιο δύσκολη. Τα τελευταία 40 χρόνια έχει δημιουργηθεί μια αδιαπέραση ανώτερη τάξη που συνεχώς αποξενώνεται από την υπόλοιπη κοινωνία. Στις ΗΠΑ το 10% των πλουσιότερων ανθρώπων κατέχει το 90% του συνολικού πλούτου. Η άρχουσα τάξη είναι ιδιαίτερα μορφωμένη, πολλά μέλη της εργάζονται και τα εισοδήματα που συγκεντρώνουν από την εργασία τους είναι υψηλά. Κι αυτοί πιστεύουν ότι αξίζουν την υψηλή θέση που απολαμβάνουν.

Οι ελίτ αυτἐς επενδύουν υπερβολικά τόσο στους απογόνους τους όσο και στη δημιουργία πολιτικού ελέγχου. Επενδύοντας στην εκπαίδευση των παιδιών τους θέλουν να εξασφαλίσουν και στις επόμενες γενιές τα υψηλά εισοδήματα και το κύρος που παραδοσιακά συνδέονται με τη γνώση και την εκπαίδευση. Επενδύοντας στην πολιτική επιρροή – εκλογές, δεξαμενές σκέψης, πανεπιστήμια κλπ – θέλουν να εξασφαλίσουν ότι θα είναι αυτοί που θα καθορίσουν τους κληρονομικούς νόμους, έτσι ώστε το οικονομικό κεφάλαιο να μπορεί εύκολα να περάσει στην επόμενη γενιά. Τα δυο αυτά εργαλεία οδηγούν στην αναπαραγωγή της άρχουσας τάξης.

Η δημιουργία μιας ισχυρής και ανθεκτικής άρχουσας τάξεως είναι αδύνατη χωρίς την εξάσκηση πολιτικού ελέγχου. Στο παρελθόν αυτό γινόταν με ‘’φυσικό τρόπο’’. Οι πολιτική τάξη συγκροτούνταν, ως επί το πλείστον, από τους πλούσιους και έτσι υπήρχε συμφωνία απόψεων και ταύτιση συμφερόντων ανάμεσα στους πολιτικούς και στους υπόλοιπους πλούσιους. Αυτό δεν ισχύει πιά: οι πολιτικοί προέρχονται από διάφορες κοινωνικές τάξεις και υπόβαθρα και πολλοί από αυτούς έχουν κοινωνιολογικώς λίγα, άν έχουν κάποιο, κοινά συμφέροντα με τους πλούσιους. Ο Μπιλ Κλιντον και ο Ομπάμα στις ΗΠΑ και η Μαργκαρετ Θάτσερ κι ο Τζον Μέιτζορ στο ΗΒ, προέρχονταν από χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα αλλά έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν για να υποστηρίξουν τα συμφέροντα του 1%.

Στη σύγχρονη δημοκρατία, οι πλούσιοι χρησιμοποιούν τις πολιτικές τους επενδύσεις και τη χρηματοδότηση ἠ/και την άμεση κατοχή των δεξαμενών σκέψης και των μίντια για να πετύχουν οικονομικές πολιτικές που εξυπηρετούν τα συμφέροντα τους: χαμηλώτερη φορολογία στα υψηλά εισοδήματα, περισσότερες φοροαπαλλαγές,περισσότερες φοροελαφρύνσεις, λιγότερους κανονισμούς κίνησης κεφαλαίων και τα παρόμοια. Οι πολιτικές αυτές, με τη σειρά τους, αυξάνουν τις πιθανότητες παραμονής των πλουσίων στην κορυφή και δημιουργούν τον απόλυτο κρίκο στην σειρά των γεγονότων που θα οδηγήσουν σε μια αυτο-εξυπηρετούμενη ανώτερη τάξη. Ακόμη κι αν δεν προσπαθούσε να ελέγξει την πολιτική, η ανώτερη τάξη θα είχε πανίσχυρη θέση: ξοδεύοντας στις προεκλογικές εκστρατείες και δημιουργώντας τις δικές της δεξαμενές σκέψης, η θέση της είναι ακλόνητη.

Καθώς οι ελίτ του φιλελεύθερου αξιοκρατικοὐ καπιταλισμού αποκόπτονται από την κοινωνία, ο φθόνος και η πικρία της τελευταίας αυξάνονται. Η δυσφορία της Δύσης για την παγκοσμιοποίηση οφείλεται στο χάσμα που υπάρχει μεταξύ ενός μικρού αριθμού ελίτ και των μαζών, οι οποίες είδαν λίγα οφέλη από αυτήν και, δικαίως ή όχι, θεωρούν το παγκόσμιο εμπόριο και τη μετανάστευση ως τις κύριες αιτίες των παθών τους. Η κατάσταση θυμίζει την αποκαλούμενη ‘’αποδιάρθρωση’’ των κοινωνιών του Τρίτου Κόσμου στη δεκαετία του 1970 (π.χ., Βραζιλία, Νιγηρία και Τουρκία): μόλις οι αστικές τους τάξεις άρχισαν να δραστηροποιούνται στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, η πλειοψηφία της ενδοχώρας εγκαταλείφθηκε. Η ασθένεια που θεωρούνταν ότι πλήττει μόνο τις αναπτυσσὀμενες χώρες, φαίνεται ότι χτυπησε και τον παγκόσμιο Βορρά.