του Jonathan Cook (μτφρ. crying wolf)
Ως Δυτικοί, είμαστε βαθιά προσκολλημένοι στην ιδέα όχι μόνο ότι ζούμε σε δημοκρατίες, αλλά ότι ο τρόπος ζωής μας είναι οικονομικά, κοινωνικά και ηθικά ανώτερος από αυτόν των πολιτών σε αυταρχικά κράτη.
Σε συνέχεια αυτών των δύο παραδοχών, υπάρχει μια ακόμη - σήμερα λιγότερο συνειδητά, για τον προφανή λόγο ότι παραπέμπει σε ρατσισμό: ότι εμείς, ως άνθρωποι που αγωνιστήκαμε και δημιουργήσαμε τις δημοκρατίες μας, είμαστε ανώτεροι από εκείνους που δεν το έκαναν.
Η εν πολλοίς ανεξερεύνητη παραδοχή μας είναι ότι η νεωτερικότητα και η δημοκρατία προέκυψαν από τις ιδιαίτερες συνθήκες του Δυτικού Διαφωτισμού. Ένας συνδυασμός ορθολογισμού, ανώτερης κουλτούρας και πλουσιότερης δημόσιας ευαισθησίας παρείχε το έδαφος στο οποίο η δημοκρατία, μοναδικά, μπορούσε να ανθίσει.
Αλλά τι γίνεται αν όλο αυτό είναι μια ανοησία; Τι γίνεται αν έχουμε δει την ιστορία εντελώς λάθος;
Ήταν, άλλωστε, μια παλαιότερη ιδέα μιας φωτισμένης, ορθολογικής Δύσης που δικαιολογούσε την αποικιοκρατία - την κλοπή πόρων από τις "σκοτεινές ηπείρους" πέρα από τις θάλασσες. Οι βιομηχανικές διαδικασίες που αποτέλεσαν το άνθος αυτού του Διαφωτισμού έκαναν εφικτό, για παράδειγμα, το δουλεμπόριο: ο σχεδιασμός και η κατασκευή τεράστιων πλοίων για τη μεταφορά ανθρώπων, η ανάπτυξη τεχνολογιών που βοηθούσαν τα πλοία αυτά να διανύουν με ακρίβεια διαδρομές σε αχανείς ωκεανούς και η παραγωγή όλο και πιο ισχυρών όπλων για την υποταγή των "κατώτερων" σκουρόχρωμων λαών.
Κι αν δεν ήταν μια ανώτερη ηθική αλλά η αναλγησία και το προσωπικό συμφέρον που έφεραν τη δημοκρατία; Ήμασταν απλά οι πρώτοι που ξεκινήσαμε τον αγώνα για να αφαιρέσουμε τον πλούτο του πλανήτη.
Τί θα συνέβαινε αν η συνεχής εισροή πλούτου που λεηλατείται από όλο τον κόσμο παρείχε στους Δυτικούς ηγέτες μεγαλύτερη ευχέρεια να ικανοποιήσουν σταδιακά τις απαιτήσεις του κοινού τους για ένα ελαφρώς μεγαλύτερο μερίδιο από τα λάφυρα, μια ελαφρώς μεγαλύτερη φωνή στον τρόπο διακυβέρνησής τους; Οι δυτικές ελίτ θεώρησαν απλούστερο να εξαγοράσουν την εγχώρια συναίνεση παρά να την πάρουν με τη βία.
Τί γίνεται αν οι δημοκρατίες μας δεν θεμελιώνονται στη λογική και την αρετή αλλά στην απληστία και τη διαφθορά;
Ok, το παραδέχεστε. Αλλά αυτά γίνονταν τότε, όχι τώρα. Μόλις οι απλοί άνθρωποι κατάφεραν, μέσω αγώνων, να κερδίσουν το δικαίωμα ψήφου, η φύση των δυτικών κοινωνιών άλλαξε. Μέσα από τα προνόμια, τη σκληρότητα και την απανθρωπιά γεννήθηκε ένα νέο δημοκρατικό πνεύμα συντροφικότητας και υπευθυνότητας και μια εκτίμηση του κράτους δικαίου. Η εξωτερική πολιτική έγινε πιο συμπονετική, έτοιμη να υπερασπιστεί τους αδικημένους και τους καταπιεσμένους. Η Δύση συνέβαλε στην ίδρυση διεθνών θεσμών και στο σεβασμό του διεθνούς δικαίου.
.
.
Τί γίνεται όμως αν και αυτό είναι μια χρήσιμη μυθοπλασία; Τί γίνεται αν η δημοκρατία πέτυχε στη Δύση κυρίως επειδή αποδείχθηκε ένας αποτελεσματικός τρόπος διαχείρισης των αντιλήψεων και των προσδοκιών των κατοίκων των κρατών που, μέσω της αποικιοκρατίας, είχαν φτάσει να ελέγχουν και να κυριαρχούν στους πόρους του κόσμου;
Μας λένε την ιστορία που πρέπει να ακούσουμε. Σε αντίθεση με εκείνους που ζουν υπό αυταρχική διακυβέρνηση, εμείς εμπλεκόμαστε στις πράξεις των ηγετών μας. Αν διαπράττουν εγκλήματα, το κάνουν στο όνομά μας και με την αυτονόητη ευλογία μας. Πρέπει να πιστεύουμε ότι είμαστε οι καλοί, γιατί το να πιστεύουμε το αντίθετο - όταν εκλέγουμε τους κυβερνήτες μας - θα μας καθιστούσε άμεσα υπεύθυνους για τα δεινά των άλλων. Σε έναν κόσμο διαφθοράς και εγωισμού, το δικαίωμα ψήφου δεν μας απελευθερώνει, αλλά αποτελεί ένα βαρύ φορτίο.
Οι δυτικές ελίτ - περισσότερο από τους αυταρχικούς ομολόγους τους - έχουν κατανοήσει την ανάγκη να καλμάρουν τη συνείδηση του κοινού και την προφανή προθυμία των πολιτών να συμπράξουν στην εξαπάτηση. Οι αφηγήσεις στις οποίες εκτίθεται το κοινό είναι σχεδιασμένες για να αποφευχθούν η γνωστική δυσαρμονία, η ενόχληση της συνείδησης ή η απώλεια πίστης.
Μέσω των καθεστωτικών μέσων ενημέρωσης, οι κυβερνώντες μας λένε ότι φροντίζουν για τα συμφέροντά μας στο εσωτερικό και ότι μας προστατεύουν από τρελούς και φανατικούς στο εξωτερικό. Η εσωτερική πολιτική είτε μας καθησυχάζει για την καλοσύνη του κατεστημένου είτε μας ενθαρρύνει να γίνουμε καβγατζήδες τοπικιστές, αντιμέτωποι ο ένας με τον άλλον. Εν τω μεταξύ, βρισκόμαστε σε κατάσταση συνεχούς συναγερμού για υποθέσεις που δεν είναι ορατές σε εμάς, για υποθέσεις ξένων χωρών. Και αν θέλουμε αλλαγή, μας λένε, μπορούμε πάντα να ψηφίσουμε το άλλο κόμμα, ακόμη και αν στην πράξη τίποτα δεν αλλάζει ριζικά , όποιο κόμμα κι αν βρίσκεται στην εξουσία.
Αν αυτό δεν ήταν ήδη προφανές, γίνεται όλο και πιο προφανές καθώς η βασική αφήγηση αποδυναμώνεται. Οι κρίσεις του ύστερου καπιταλισμού - η εξάντληση των πόρων που στραγγαλίζει την ανάπτυξη, η επιτάχυνση της κλιματικής κατάρρευσης, η επακόλουθη και σε αργή κίνηση οικονομική κατάρρευση - είναι οδοδείκτες ενός μέλλοντος από το οποίο τα μέσα ενημέρωσης δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να μας αποσπάσουν την προσοχή.
Καθώς αυτές οι κρίσεις βαθαίνουν, οι κυβερνήτες μας φαίνονται όλο και πιο ανίδεοι, όλο και πιο αδέξιοι, από όποια πλευρά του πολιτικού φάσματος και αν προέρχονται. Είναι οι πολιτικοί και οι δισεκατομμυριούχοι που φαίνεται να είναι αλλού, ανίκανοι να αντιμετωπίσουν αυτό που δείχνει προφανές σε ένα συνεχώς και μεγαλύτερο μέρος των απλών πολιτών,
Η κρίση του κόστους ζωής δεν μπορεί να επιρρίπτεται επ' αόριστον στον Βλαντίμιρ Πούτιν. Η Κίνα δεν μπορεί να θεωρηθεί μόνιμα υπεύθυνη για την αποτυχία της να κάνει οτιδήποτε για τον μετριασμό της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Αλλά τουλάχιστον για λίγο ακόμα, η πανδημία και ο πόλεμος - ή η απειλή πολέμου - καταφέρνουν να τραβήξουν την προσοχή μας.
Σαν να αναγνωρίζουν αυτό το πρόβλημα, τα πιο φιλελεύθερα τμήματα των καθεστωτικών μέσων ενημέρωσης ανακάλυψαν ξαφνικά τον "ταξικό πόλεμο" και τη λαϊκή εξέγερση. Όχι βέβαια για να την υπερασπιστούν, αλλά ως προειδοποίηση, ως ένα ηχηρό κάλεσμα προς τους ομολόγους τους στα συντηρητικά μέσα ενημέρωσης για να πιέσουν τις κυβερνήσεις – για τις οποίες είναι ο βραχίονας των δημοσίων σχέσεων - να προωθήσουν πολιτικές που θα διαλύσουν τη διάθεση της εξέγερσης και θα μας επιστρέψουν στο ανέμελο status quo. Η ψευδαίσθηση της καλοπροαίρετης δημοκρατίας πρέπει να διατηρηθεί πάση θυσία.
Σίγουρα υπάρχουν διαφορές μεταξύ ανοικτών και κλειστών κοινωνιών. Μία από τις πιο αξιοσημείωτες είναι ότι, στη Δύση, τα κλειστά μυαλά δεν επιβάλλονται στον πληθυσμό, όπως πρέπει να γίνει σε αυταρχικά καθεστώτα. Αντίθετα, καλλιεργούνται και καλλιεργούνται μέσω της κατανάλωσης των καθεστωτικών μέσων ενημέρωσης.
Η δύναμη μιας ανοιχτής κοινωνίας δεν έγκειται στην ανοιχτότητά της. Η Δύση είναι τόσο κλειστή στην ειλικρινή αυτοκριτική όσο και οι πιο υποταγμένες και εσωστρεφείς κοινωνίες. Η υπεροχή της εντοπίζεται στην αδιαμφισβήτητη πίστη ότι οι άνθρωποι στη Δύση είναι ελεύθεροι και καλά πληροφορημένοι. Είναι αυτός ο ζήλος και η αυτοδικαίωση που έχει δώσει τη δυνατότητα στα δυτικά κράτη να επιδιώκουν στόχους, καλούς και κακούς, με τέτοια αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα.
Εξίσου, ο κατασκευασμένος ζήλος του δυτικού κοινού έχει καταστήσει εδώ και καιρό σχεδόν αδύνατο για τους περισσότερους από εμάς να συνεχίσουμε να βλέπουμε τα δέντρα χωρίς να χάνουμε το δάσος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πάρα πολλοί από εμάς έχουμε αποδεχτεί με τόση ευπιστία ότι διαδίδουμε την ανθρωπιστική καλή θέληση στο εξωτερικό μέσω των βομβαρδιστικών εκστρατειών των στρατών μας, και για τον οποίο είμαστε τόσο αγανακτισμένοι όταν οι άλλοι αποδεικνύονται αχάριστοι και απρόθυμοι να δεχτούν τις εμπρηστικές προσφορές μας.
Για τις δυτικές κυβερνήσεις, η δημοκρατία λειτουργεί καλά - αρκεί να είναι εξευμενισμένοι οι θεοί της ανάπτυξης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πρόσφατοι πόλεμοί μας στόχευαν, αρχικά, ανυπάκουα κράτη που κάθονται πάνω στο πετρέλαιο που απαιτείται για τη λίπανση των οικονομιών μας και, πιο πρόσφατα, αντίπαλες υπερδυνάμεις που ανταγωνίζονται για τον έλεγχο αυτού του ταχέως μειούμενου πόρου.
Καθώς οι πόλεμοι γίνονται όλο και πιο δύσκολο να κερδηθούν από τη Δύση, καθώς τα κέρδη αντισταθμίζονται όλο και περισσότερο από τις απώλειες -όπως καταδεικνύουν περίτρανα οι σημερινές ραγδαίες αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων και των τροφίμων- το δυτικό κοινό ξυπνάει από τον λήθαργο. Ακόμη και οι συνεχείς διορθώσεις των αλγορίθμων του Meta-Facebook και της Google δεν μπορούν να αλλάξουν τη σκληρή πραγματικότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου