Σύμφωνα με το ραπόρτο του ΟΗΕ «21 Issues for the 21st Century» τα 21 ζητήματα που έχουν προτεραιότητα για την ανθρωπότητα στον 21ο αιώνα είναι τα εξής (κατά σειρά):
1.Ευθυγραμμισμένη διακυβέρνηση με στόχο στην πλανητική αειφορία
2.Επίλυση των περιβαλλοντικών προκλήσεων και μετάβαση προς την πράσινη οικονομία
3.Διατροφική ασφάλεια και επάρκεια για 9 δις ανθρώπους
4.Επανασύνδεση επιστήμης και πολιτικής
5.Επαναπροσδιορισμός της ανθρώπινης συμπεριφοράς προς το περιβάλλον
5. Αλλαγή παραδείγματος στη διαχείριση του νερού και της σχέσης του με το έδαφος
6. Ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στις περιβλλοντικές και οικονομικές ατζέντες
7. Επιτάχυνση της εφαρμογής περιβαλλοντικώς φιλικών και ανανεώσιμων ενεργειακών συστημάτων
8. Διαχείριση της κλιματικής αλλαγής
9. Ελαχιστοποίηση ρίσκου από νέες τεχνολογίες και νέα χημικά
10. Προώθηση της αστικής αειφορίας και διατηρησιμότητας
12. Αντιμετώπιση των πιέσεων για νέα εδάφη, σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο
13. Διαχείριση των ωκεανών
14. Αλλαγή παραδείγματος στη διαχείριση των αποβλήτων
15. Μείωση της υποβάθμισης των νερών στις ενδοχώρες των αναπτυσσόμενων κρατών
16. Διαχείριση της κλιματικλης αλλαγής(2)
17. Περιβαλλοντικές επιπτώσειςτου παροπλισμού των πυρηνικών αντιδραστήρων
18. Νέες αρχές για την αντιμετώπιση της εξάντληση των φυσικών πηγών πλούτου
19. Επίλυση προβλημάτων σε παράκτια οικοσύστημα
20. Αντιμετώπιση μετανάστευσης λόγω περιβαλλοντικών αλλαγών
21. Τήξη παγετώνων
Αν αφήσει κανείς κατά μέρος τη γενίκευση και επανάληψη (το απαράδεκτο γεγονός της υπερανώμαλης κατανομής του πλούτου σε πλανητικό επίπεδο=80 άνθρωποι έχουν ίσο πλούτο με το 50% του πλανητικού πληθυσμού, θίγεται με την μπούρδα της πλανητικής αειφορίας (κάτι που δεν έχει ποτέ οριστεί επακριβώς) ενώ η φιλανθρωπική διατροφική ασφάλεια και επάρκεια για 9 δις ανθρώπους δεν μας λέει και πολλά), είναι ένα καλό στάρτινγκ πόιντ.
Για να δούμε τί έχουν στο μυαλό τους, πιο συγκεκριμένοι κλάδοι: επιστήμη, μηχανική, φιλοσοφία, τέχνη, κλπ.
Πριν γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, ας δούμε τις τελευταίες εξελίξεις πάνω στην ανθρώπινη φύση.
‘Εως πρόσφατα το θεωρούσαμε κάτι σαν fundamental fact: το κουμάντο το κάνουν τα γονίδια και η σπουδαιότερη ιδιότητα που πρέπει να περιμένουμε για ένα επιτυχημένο γονίδιο είναι ο σκληρός εγωισμός.
Ήταν η άποψη που υποστήριξε ο Ρίτσαρντ Ντόκινς στο βιβλίο του «Το Εγωιστικό Γονίδιο» (1976). Μια χρονιά πριν είχε κυκλοφορήσει και η «Κονωνιοβιολογία» του Ε. Ο. Γουίλσον. Τα 2 βιβλία κυκλοφόρησαν κατά τη διάρκεια της επαναμετάβασης του καπιταλισμού στο φιλελεύθερο πεδίο, του θανάτου του κεϋνσιανισμού και της εκδίκησης που έπαιρνε η προσφορά από την ζήτηση. Όσο κι αν φώναξαν ορισμένοι κριτικάροντας τον Ε. Ο. Γουίλσον για βιολογικό ντετερμινισμό και αναβίωση παλιότερων θεωριών και απόψεων που στο τέλος οδήγησαν στην ναζιστική ευγονική, το «Εγωιστικό Γονίδιο» και η «Κοινωνιοβιολογία» ήταν βούτυρο στο ψωμί των καπιταλιστών: τοποθετώντας το άτομο στο επίκεντρο της κοινωνικής ύπαρξης ήρθε και έδεσε άριστα με το γλυκό που ετοίμαζαν ο Μίλτον Φριντμαν και η παρέα του και το προσέφεραν με τα καλύτερα γκαρσόνια της τοτινής πιάτσας: τον Ρονάλδο και την Μαργαρίτα.
Το σημαντικότερο όλων ήταν ότι οι 2 επιστήμονες είχαν, υποτίθεται, δώσει λύση στο πρόβλημα που απασχολούσε και Πάπα Κάρολο και δεν μπόρεσε να απαντήσει: το πρόβλημα του αλτρουισμού.
Το επιχείρημα τους έπαιρνε ως βάση την εργασία ενός άλλου βιολόγου (William Hamilton (1937-2000)) , ο οποίος αν και έθεσε τα θεμέλια και πιθανότατα ήταν καλύτερος από τους δυο σταρ της βιολογίας, έμεινε γνωστός μόνον στους ειδικούς. Ο Hamilton από το 1964 μίλησε για την εγκλείουσα αρμοστικότητα (inclusive fitness) που λίγο αργότερα μας έδωσε την ανταγωνιστική θεωρία της επιλογής συγγενών (kin selection), αυτό που αργότερα ονομάσθηκε επιλογή συγγενών. Το συμπέρασμα του Hamilton είναι πως το αλτρουιστικό γονίδιο μπορεί να διαδοθεί μέσω της φυσικής επιλογής όσο το κόστος του αλτρουιστή αντισταθμίζεται από το επαρκές όφελος ενός επαρκώς κοντινού συγγενή.
Η θεωρία της επιλογής συγγενών έγινε αποδεκτή γιατί προβλέπει (τα αυτονόητα, θα έλεγε κανείς): πως τα ζώα είναι πιθανότερο να συμπεριφερθούν αλτρουιστικά προς τους συγγενείς τους, παρά προς άλλα μη συγγενικά μέλη του είδους τους. Επιπλέον προβλέπει πως ο βαθμός αλτρουισμού τους θα είναι τόσο μεγαλύτερος, όσο πιο κοντινή είναι η συγγένεια. Αν έτσι έχουν τα πράγματα είναι λογικό να θεωρήσει κάποιος ότι η αλτρουιστική συμπεριφορά δενυπάρχει αλλά είναι ένας συγκαλυμμένος εγωισμός.
Η προηγούμενη θεωρία, η θεωρία της επιλογής ομάδων (group selection) που είχε κατασκευαστεί από τον ίδιο τον Πάπα Δαρβίνο και αποτελούσε το κυρίαρχο παράδειγμα πέρασε στην ιστορία (θεωρία της επιλογής ομάδων: η υπόθεση ότι φυσική επιλογή συμβαίνει σε συλλογικό επίπεδο και ότι μια ομάδα με αρκετούς αλτρουιστές, που θα είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τα άλλα μέλη της ομάδας με προσωπικό κόστος, φαίνεται να κερδίζει τη μάχη της φυσικής επιλογής έναντι ομάδων στις οποίες επικρατούν μερικώς ή ολικώς εγωιστικοί οργανισμοί).
Αν και από το 1998 οι Sober και D.Wilson με το βιβλίο τους «Unto Others: The Evolution and psychology of Unselfish Behaviour» (για μια σύνοψη βλ εδώ), προσπαθησαν να ξαναφέρουν στο προσκήνιο τη θεωρία της επιλογής ομάδων εστιάζοντας σε δύο διαφορετικές εννοιολογήσεις του αλτρουισμού (βιολογικός-εξελικτικός και ψυχολογικός. Ψυχολογικός=αν το κίνητρο βασίζεται στην τελική επιθυμία που έχει ως αντικείμενο την ευημερία ενός άλλου οργανισμού, βιολογικός-εξελικτικός =αν και μόνο αν μειώνει την εγκλείουσα αρμοστικότητα του οργανισμού, που εκδηλώνει την συμπεριφορά, και αυξάνει αντίστοιχα την εγκλείουσα αρμοστικότητα ενός άλλου οργανισμού), το «Εγωιστικό Γονίδιο» παρέμενε ο απόλυτος δικτάτορας στον οποίο όλοι, θέλοντας και μη, υπακούουν.
Αυτά ως το 2010 που ο Ε.Ο. Γουίλσον και οι M. A. Nowak και C.E. Tarnita δημοσίευσαν το άρθρο τους «The Evolution of Eusociality» (Η Εξέλιξη της Ευκοινωνικότητας). Εκεί απορρίπτουν την εγκλείουσα αρμοστικότητα και προτείνουν μια πολυεπίδεδη θεωρία φυσικής επιλογής που συνδυάζει άτομο και ομάδα. Το 2012 ο Ε.Ο. Γουίλσον δημοσιεύει και βιβλίο πάνω στο εύρημα τους: The Social Conquest of Earth (για μια σύνοψη βλ. εδώ).
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς βρήκε τη νέα θεωρία λάθος (μιλάει για ανοησία και μη κατανόηση της θεωρίας της εξέλιξης). Ο Ε.Ο. Γουίλσον απάντησε αποκαλώντας τον Ντοκινς δημοσιογράφο, κάποιον δηλαδή που πληροφορείται από τους επιστήμονες τα καθέκαστα και μετά τα δημοσιοποιεί στο ευρύτερο κοινό κάνοντας χρήση ρητορικής κι όχι εμπειρικών δεδομένων – υπερβολικό μεν αλλά χαρακτηριστικό του διχασμού των βιολόγων.
Στην ουσία, όμως, δεν αλλάζουν και πολύ πράγματα. Ο Ε.Ο. Γουίλσον διαγράφει το εγωιστικό γονίδιο και το αντικαθιστά με πολεμοχαρείς ομάδες. Κάτι που δεν διαφέρει από το «ήγουν, τουτέστι, δηλαδή, με άλλα λόγιοα ήτοι, η Αφροδίτη είσαι εσύ, εσύ είσαι η Αφροδίτη».
(συνεχίζεται)
1.Ευθυγραμμισμένη διακυβέρνηση με στόχο στην πλανητική αειφορία
2.Επίλυση των περιβαλλοντικών προκλήσεων και μετάβαση προς την πράσινη οικονομία
3.Διατροφική ασφάλεια και επάρκεια για 9 δις ανθρώπους
4.Επανασύνδεση επιστήμης και πολιτικής
5.Επαναπροσδιορισμός της ανθρώπινης συμπεριφοράς προς το περιβάλλον
5. Αλλαγή παραδείγματος στη διαχείριση του νερού και της σχέσης του με το έδαφος
6. Ενσωμάτωση της βιοποικιλότητας στις περιβλλοντικές και οικονομικές ατζέντες
7. Επιτάχυνση της εφαρμογής περιβαλλοντικώς φιλικών και ανανεώσιμων ενεργειακών συστημάτων
8. Διαχείριση της κλιματικής αλλαγής
9. Ελαχιστοποίηση ρίσκου από νέες τεχνολογίες και νέα χημικά
10. Προώθηση της αστικής αειφορίας και διατηρησιμότητας
12. Αντιμετώπιση των πιέσεων για νέα εδάφη, σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο
13. Διαχείριση των ωκεανών
14. Αλλαγή παραδείγματος στη διαχείριση των αποβλήτων
15. Μείωση της υποβάθμισης των νερών στις ενδοχώρες των αναπτυσσόμενων κρατών
16. Διαχείριση της κλιματικλης αλλαγής(2)
17. Περιβαλλοντικές επιπτώσειςτου παροπλισμού των πυρηνικών αντιδραστήρων
18. Νέες αρχές για την αντιμετώπιση της εξάντληση των φυσικών πηγών πλούτου
19. Επίλυση προβλημάτων σε παράκτια οικοσύστημα
20. Αντιμετώπιση μετανάστευσης λόγω περιβαλλοντικών αλλαγών
21. Τήξη παγετώνων
Αν αφήσει κανείς κατά μέρος τη γενίκευση και επανάληψη (το απαράδεκτο γεγονός της υπερανώμαλης κατανομής του πλούτου σε πλανητικό επίπεδο=80 άνθρωποι έχουν ίσο πλούτο με το 50% του πλανητικού πληθυσμού, θίγεται με την μπούρδα της πλανητικής αειφορίας (κάτι που δεν έχει ποτέ οριστεί επακριβώς) ενώ η φιλανθρωπική διατροφική ασφάλεια και επάρκεια για 9 δις ανθρώπους δεν μας λέει και πολλά), είναι ένα καλό στάρτινγκ πόιντ.
Για να δούμε τί έχουν στο μυαλό τους, πιο συγκεκριμένοι κλάδοι: επιστήμη, μηχανική, φιλοσοφία, τέχνη, κλπ.
Πριν γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, ας δούμε τις τελευταίες εξελίξεις πάνω στην ανθρώπινη φύση.
‘Εως πρόσφατα το θεωρούσαμε κάτι σαν fundamental fact: το κουμάντο το κάνουν τα γονίδια και η σπουδαιότερη ιδιότητα που πρέπει να περιμένουμε για ένα επιτυχημένο γονίδιο είναι ο σκληρός εγωισμός.
Ήταν η άποψη που υποστήριξε ο Ρίτσαρντ Ντόκινς στο βιβλίο του «Το Εγωιστικό Γονίδιο» (1976). Μια χρονιά πριν είχε κυκλοφορήσει και η «Κονωνιοβιολογία» του Ε. Ο. Γουίλσον. Τα 2 βιβλία κυκλοφόρησαν κατά τη διάρκεια της επαναμετάβασης του καπιταλισμού στο φιλελεύθερο πεδίο, του θανάτου του κεϋνσιανισμού και της εκδίκησης που έπαιρνε η προσφορά από την ζήτηση. Όσο κι αν φώναξαν ορισμένοι κριτικάροντας τον Ε. Ο. Γουίλσον για βιολογικό ντετερμινισμό και αναβίωση παλιότερων θεωριών και απόψεων που στο τέλος οδήγησαν στην ναζιστική ευγονική, το «Εγωιστικό Γονίδιο» και η «Κοινωνιοβιολογία» ήταν βούτυρο στο ψωμί των καπιταλιστών: τοποθετώντας το άτομο στο επίκεντρο της κοινωνικής ύπαρξης ήρθε και έδεσε άριστα με το γλυκό που ετοίμαζαν ο Μίλτον Φριντμαν και η παρέα του και το προσέφεραν με τα καλύτερα γκαρσόνια της τοτινής πιάτσας: τον Ρονάλδο και την Μαργαρίτα.
Το σημαντικότερο όλων ήταν ότι οι 2 επιστήμονες είχαν, υποτίθεται, δώσει λύση στο πρόβλημα που απασχολούσε και Πάπα Κάρολο και δεν μπόρεσε να απαντήσει: το πρόβλημα του αλτρουισμού.
Το επιχείρημα τους έπαιρνε ως βάση την εργασία ενός άλλου βιολόγου (William Hamilton (1937-2000)) , ο οποίος αν και έθεσε τα θεμέλια και πιθανότατα ήταν καλύτερος από τους δυο σταρ της βιολογίας, έμεινε γνωστός μόνον στους ειδικούς. Ο Hamilton από το 1964 μίλησε για την εγκλείουσα αρμοστικότητα (inclusive fitness) που λίγο αργότερα μας έδωσε την ανταγωνιστική θεωρία της επιλογής συγγενών (kin selection), αυτό που αργότερα ονομάσθηκε επιλογή συγγενών. Το συμπέρασμα του Hamilton είναι πως το αλτρουιστικό γονίδιο μπορεί να διαδοθεί μέσω της φυσικής επιλογής όσο το κόστος του αλτρουιστή αντισταθμίζεται από το επαρκές όφελος ενός επαρκώς κοντινού συγγενή.
Η θεωρία της επιλογής συγγενών έγινε αποδεκτή γιατί προβλέπει (τα αυτονόητα, θα έλεγε κανείς): πως τα ζώα είναι πιθανότερο να συμπεριφερθούν αλτρουιστικά προς τους συγγενείς τους, παρά προς άλλα μη συγγενικά μέλη του είδους τους. Επιπλέον προβλέπει πως ο βαθμός αλτρουισμού τους θα είναι τόσο μεγαλύτερος, όσο πιο κοντινή είναι η συγγένεια. Αν έτσι έχουν τα πράγματα είναι λογικό να θεωρήσει κάποιος ότι η αλτρουιστική συμπεριφορά δενυπάρχει αλλά είναι ένας συγκαλυμμένος εγωισμός.
Η προηγούμενη θεωρία, η θεωρία της επιλογής ομάδων (group selection) που είχε κατασκευαστεί από τον ίδιο τον Πάπα Δαρβίνο και αποτελούσε το κυρίαρχο παράδειγμα πέρασε στην ιστορία (θεωρία της επιλογής ομάδων: η υπόθεση ότι φυσική επιλογή συμβαίνει σε συλλογικό επίπεδο και ότι μια ομάδα με αρκετούς αλτρουιστές, που θα είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τα άλλα μέλη της ομάδας με προσωπικό κόστος, φαίνεται να κερδίζει τη μάχη της φυσικής επιλογής έναντι ομάδων στις οποίες επικρατούν μερικώς ή ολικώς εγωιστικοί οργανισμοί).
Αν και από το 1998 οι Sober και D.Wilson με το βιβλίο τους «Unto Others: The Evolution and psychology of Unselfish Behaviour» (για μια σύνοψη βλ εδώ), προσπαθησαν να ξαναφέρουν στο προσκήνιο τη θεωρία της επιλογής ομάδων εστιάζοντας σε δύο διαφορετικές εννοιολογήσεις του αλτρουισμού (βιολογικός-εξελικτικός και ψυχολογικός. Ψυχολογικός=αν το κίνητρο βασίζεται στην τελική επιθυμία που έχει ως αντικείμενο την ευημερία ενός άλλου οργανισμού, βιολογικός-εξελικτικός =αν και μόνο αν μειώνει την εγκλείουσα αρμοστικότητα του οργανισμού, που εκδηλώνει την συμπεριφορά, και αυξάνει αντίστοιχα την εγκλείουσα αρμοστικότητα ενός άλλου οργανισμού), το «Εγωιστικό Γονίδιο» παρέμενε ο απόλυτος δικτάτορας στον οποίο όλοι, θέλοντας και μη, υπακούουν.
Αυτά ως το 2010 που ο Ε.Ο. Γουίλσον και οι M. A. Nowak και C.E. Tarnita δημοσίευσαν το άρθρο τους «The Evolution of Eusociality» (Η Εξέλιξη της Ευκοινωνικότητας). Εκεί απορρίπτουν την εγκλείουσα αρμοστικότητα και προτείνουν μια πολυεπίδεδη θεωρία φυσικής επιλογής που συνδυάζει άτομο και ομάδα. Το 2012 ο Ε.Ο. Γουίλσον δημοσιεύει και βιβλίο πάνω στο εύρημα τους: The Social Conquest of Earth (για μια σύνοψη βλ. εδώ).
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς βρήκε τη νέα θεωρία λάθος (μιλάει για ανοησία και μη κατανόηση της θεωρίας της εξέλιξης). Ο Ε.Ο. Γουίλσον απάντησε αποκαλώντας τον Ντοκινς δημοσιογράφο, κάποιον δηλαδή που πληροφορείται από τους επιστήμονες τα καθέκαστα και μετά τα δημοσιοποιεί στο ευρύτερο κοινό κάνοντας χρήση ρητορικής κι όχι εμπειρικών δεδομένων – υπερβολικό μεν αλλά χαρακτηριστικό του διχασμού των βιολόγων.
Στην ουσία, όμως, δεν αλλάζουν και πολύ πράγματα. Ο Ε.Ο. Γουίλσον διαγράφει το εγωιστικό γονίδιο και το αντικαθιστά με πολεμοχαρείς ομάδες. Κάτι που δεν διαφέρει από το «ήγουν, τουτέστι, δηλαδή, με άλλα λόγιοα ήτοι, η Αφροδίτη είσαι εσύ, εσύ είσαι η Αφροδίτη».
(συνεχίζεται)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου