του Wolfgang Streeck
(συνέχεια από το προηγούμενο)
Μαζί με τη μειούμενη ανάπτυξη, την αύξηση της ανισότητας και τη μεταβίβαση του δημόσιου τομέα στους ιδιώτες, η διαφθορά είναι η τέταρτη δυσλειτουργία του σύγχρονου καπιταλισμού. O Μαξ Βέμπερ στην προσπάθειά του να αποκαταστήσει την ηθική του καπιταλισμού, τραβάει μια έντονη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον καπιταλισμό και την απληστία επικαλούμενος τα ηθικά θεμέλια του συστήματος που τα ανιχνεύει στον προτεσταντισμό. Σύμφωνα με τον Βέμπερ, η απληστία υπήρχε παντού και πάντοτε και δεν είναι χαρακτηριστικό του καπιταλισμού. Αντίθετα, ο καπιταλισμός έχει τη δυνατότητα να την εξαλείψει.
Ο καπιταλισμός βασίστηκε όχι στην επιθυμία να γίνει κανείς πλούσιος αλλά στην αυτοπειθαρχία, τη μεθοδική προσπάθεια, την υπεύθυνη διαχείριση, την αφοσίωση στην ορθολογική οργάνωση της ζωής. O Βέμπερ πίστευε ότι οι πολιτιστικές αξίες του καπιταλισμού θα ξεθωριάζουν όσο ωριμάζουν και μετατρέπονται σε ένα «σιδερένιο κλουβί», όπου η γραφειοκρατική ρύθμιση και οι περιορισμοί στον ανταγωνισμό θα αντικαταστήσουν τις πολιτιστικές ιδέες που είχαν ως στόχο την αποσύνδεση της συσσώρευσης κεφαλαίου τόσο από την ηδονιστική-υλιστική κατανάλωση όσο και από τα πρωτόγονα ένστικτα αποθησαύρισης.
Παράλληλα, η απάτη κι η διαφθορά πάντα έκαναν πολύ παρέα με τον καπιταλισμό. Αλλά με την άνοδο και επικυριαρχία του χρηματιστηριακού τομέα υπάρχουν πολλοί λόγοι να θεωρήσει κανείς ότι οι αιτιάσεις του Βέμπερ πάνω στην ηθική βάση του καπιταλισμού αφορούν έναν άλλο κόσμο.
O τομέας αυτός αποτελεί μια «βιομηχανία» όπου η καινοτομία δύσκολα διακρίνεται από την παράκαμψη ή και την παραβίαση των κανόνων. Όπου οι ημινόμιμες και παράνομες πράξεις είναι ιδιαίτερα συχνές. Όπου εξειδίκευση και απολαβές μεταξύ εταιριών και ρυθμιστικών αρχών έχουν τεράστια διαφορά και η μεταξύ τους αναγκαστική επικοινωνία/συνεργασία αφήνει πολλά ανοιχτά παράθυρα για κάθε είδους, ραφιναρισμένη ή άγαρμπη, διαφθορά [25].
Όπου οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν είναι απλώς πολύ μεγάλες για να αποτύχουν αλλά και πολύ μεγάλες για να πάνε φυλακή, δεδομένης της σημασίας τους για την εθνική οικονομική πολιτική και τα φορολογικά έσοδα. Και όπου τα όρια μεταξύ ιδιωτικών εταιριών και κράτους γίνονται περισσότερο ασαφή από οπουδήποτε αλλού, όπως φάνηκε με τη διάσωση του 2008 ή όπως φαίνεται από τον αριθμό των στελεχών των αμερικανικών κυβερνήσεων που είχαν ήδη εργαστεί (ή εργάστηκαν μετά το τέλος της θητείας τους) στον τομέα αυτόν.
Με τα σκάνδαλα Enron και WorldCom, η διαφθορά στην αμερικανική οικονομία έπιασε ιστορικό υψηλό. Αλλά αυτό που έγινε μετά το 2008 ήταν πραγματική αποκάλυψη: εταιρίες αξιολόγησης που χρηματοδοτούνταν από παραγωγούς τοξικών προϊόντων, σκιώδες τραπεζικό σύστημα, ξέπλυμα χρημάτων και παροχή συμβουλών για μεγάλης κλίμακας φοροδιαφυγή, κόλπα με τα επιτόκια και την τιμή του χρυσού, και πάει λέγοντας.
Η ηθική παρακμή του καπιταλισμού μπορεί να σχετίζεται με την οικονομική του παρακμή, με τον αγώνα για την με κάθε τρόπο εκμετάλλευση κάθε ευκαιρίας για κέρδος να διογκώνεται σε γιγάντια κλίμακα.
Η πρόσληψη του καπιταλισμού από το κοινό είναι πλέον απολύτως κυνική, το όλο σύστημα κατανοείται ως ένας κόσμος γεμάτος με βρώμικα κόλπα που σα στόχο έχουν να κάνουν τους πλούσιους πλουσιότερους. Κανείς δεν πιστεύει στην ηθική αναζωογόνηση του καπιταλισμού. Η προσπάθεια του Βέμπερ να τον αποσυνδέσει από την απληστία απέτυχε. Καπιταλισμός και διαφθορά είναι πλέον συνώνυμα.
(συνεχίζεται)
Σημειώσεις
(συνέχεια από το προηγούμενο)
Μαζί με τη μειούμενη ανάπτυξη, την αύξηση της ανισότητας και τη μεταβίβαση του δημόσιου τομέα στους ιδιώτες, η διαφθορά είναι η τέταρτη δυσλειτουργία του σύγχρονου καπιταλισμού. O Μαξ Βέμπερ στην προσπάθειά του να αποκαταστήσει την ηθική του καπιταλισμού, τραβάει μια έντονη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον καπιταλισμό και την απληστία επικαλούμενος τα ηθικά θεμέλια του συστήματος που τα ανιχνεύει στον προτεσταντισμό. Σύμφωνα με τον Βέμπερ, η απληστία υπήρχε παντού και πάντοτε και δεν είναι χαρακτηριστικό του καπιταλισμού. Αντίθετα, ο καπιταλισμός έχει τη δυνατότητα να την εξαλείψει.
Ο καπιταλισμός βασίστηκε όχι στην επιθυμία να γίνει κανείς πλούσιος αλλά στην αυτοπειθαρχία, τη μεθοδική προσπάθεια, την υπεύθυνη διαχείριση, την αφοσίωση στην ορθολογική οργάνωση της ζωής. O Βέμπερ πίστευε ότι οι πολιτιστικές αξίες του καπιταλισμού θα ξεθωριάζουν όσο ωριμάζουν και μετατρέπονται σε ένα «σιδερένιο κλουβί», όπου η γραφειοκρατική ρύθμιση και οι περιορισμοί στον ανταγωνισμό θα αντικαταστήσουν τις πολιτιστικές ιδέες που είχαν ως στόχο την αποσύνδεση της συσσώρευσης κεφαλαίου τόσο από την ηδονιστική-υλιστική κατανάλωση όσο και από τα πρωτόγονα ένστικτα αποθησαύρισης.
Παράλληλα, η απάτη κι η διαφθορά πάντα έκαναν πολύ παρέα με τον καπιταλισμό. Αλλά με την άνοδο και επικυριαρχία του χρηματιστηριακού τομέα υπάρχουν πολλοί λόγοι να θεωρήσει κανείς ότι οι αιτιάσεις του Βέμπερ πάνω στην ηθική βάση του καπιταλισμού αφορούν έναν άλλο κόσμο.
O τομέας αυτός αποτελεί μια «βιομηχανία» όπου η καινοτομία δύσκολα διακρίνεται από την παράκαμψη ή και την παραβίαση των κανόνων. Όπου οι ημινόμιμες και παράνομες πράξεις είναι ιδιαίτερα συχνές. Όπου εξειδίκευση και απολαβές μεταξύ εταιριών και ρυθμιστικών αρχών έχουν τεράστια διαφορά και η μεταξύ τους αναγκαστική επικοινωνία/συνεργασία αφήνει πολλά ανοιχτά παράθυρα για κάθε είδους, ραφιναρισμένη ή άγαρμπη, διαφθορά [25].
Όπου οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν είναι απλώς πολύ μεγάλες για να αποτύχουν αλλά και πολύ μεγάλες για να πάνε φυλακή, δεδομένης της σημασίας τους για την εθνική οικονομική πολιτική και τα φορολογικά έσοδα. Και όπου τα όρια μεταξύ ιδιωτικών εταιριών και κράτους γίνονται περισσότερο ασαφή από οπουδήποτε αλλού, όπως φάνηκε με τη διάσωση του 2008 ή όπως φαίνεται από τον αριθμό των στελεχών των αμερικανικών κυβερνήσεων που είχαν ήδη εργαστεί (ή εργάστηκαν μετά το τέλος της θητείας τους) στον τομέα αυτόν.
Με τα σκάνδαλα Enron και WorldCom, η διαφθορά στην αμερικανική οικονομία έπιασε ιστορικό υψηλό. Αλλά αυτό που έγινε μετά το 2008 ήταν πραγματική αποκάλυψη: εταιρίες αξιολόγησης που χρηματοδοτούνταν από παραγωγούς τοξικών προϊόντων, σκιώδες τραπεζικό σύστημα, ξέπλυμα χρημάτων και παροχή συμβουλών για μεγάλης κλίμακας φοροδιαφυγή, κόλπα με τα επιτόκια και την τιμή του χρυσού, και πάει λέγοντας.
Η ηθική παρακμή του καπιταλισμού μπορεί να σχετίζεται με την οικονομική του παρακμή, με τον αγώνα για την με κάθε τρόπο εκμετάλλευση κάθε ευκαιρίας για κέρδος να διογκώνεται σε γιγάντια κλίμακα.
Η πρόσληψη του καπιταλισμού από το κοινό είναι πλέον απολύτως κυνική, το όλο σύστημα κατανοείται ως ένας κόσμος γεμάτος με βρώμικα κόλπα που σα στόχο έχουν να κάνουν τους πλούσιους πλουσιότερους. Κανείς δεν πιστεύει στην ηθική αναζωογόνηση του καπιταλισμού. Η προσπάθεια του Βέμπερ να τον αποσυνδέσει από την απληστία απέτυχε. Καπιταλισμός και διαφθορά είναι πλέον συνώνυμα.
(συνεχίζεται)
Σημειώσεις
[25] Του υψηλοτέρου επιπέδου συμπεριλαμβανομένου: τόσο ο Μπλερ όσο κι Σαρκοζί εργάζονται τώρα στα hedge funds. Η εκλογή τους και η θητεία τους σε θέση εθνικού ηγέτη θεωρήθηκαν από τους ίδιους και από τα αφεντικά τους ως απαιτούμενη μαθητεία για την κάλυψη καλύτερα αμειβόμενων θέσεων στον χρηματιστηριακό τομέα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου