του Wolfgang Streeck
(συνέχεια από το προηγούμενο)
Και, έτσι, φτάνουμε στην πέμπτη δυσλειτουργία. Ο παγκόσμιος καπιταλισμός χρειάζεται ένα κέντρο που θα προστατεύει την περιφέρεια και θα παρέχει ένα αξιόπιστο νομισματικό σύστημα. Μέχρι τη δεκαετία του 1920 τον ρόλο αυτό είχε η Βρετανία και από το 1945 έως και τα τέλη της δεκαετίας του 1970 οι ΗΠΑ. Τα ενδιάμεσα χρόνια, όταν αυτό το κέντρο δεν υπήρχε και διαφορετικές δυνάμεις επιδίωκαν να πάρουν αυτόν το ρόλο, ήταν χρόνια χάους, τόσο πολιτικώς όσο και οικονομικώς. Οι σταθερές νομισματικές σχέσεις μεταξύ των κρατών που συμμετέχουν στην καπιταλιστική οικονομία είναι σημαντικές για το εμπόριο και τις ροές κεφαλαίου, τα οποία, με τη σειρά τους, είναι σημαντικά για τη συσσώρευση κεφαλαίου. Ένα αποτελεσματικό κέντρο είναι απαραίτητο και για την υποστήριξη καθεστώτων της περιφέρειας που ανέχονται την απόσπαση πρώτων υλών σε χαμηλές τιμές. Ακόμη περισσότερο, η τοπική συνεργασία είναι απαραίτητα για να κρατάει την παραδοσιακή αντίθεση στην καπιταλιστική μητρόπολη έξω από τον αναπτυγμένο κόσμο.
(συνέχεια από το προηγούμενο)
Και, έτσι, φτάνουμε στην πέμπτη δυσλειτουργία. Ο παγκόσμιος καπιταλισμός χρειάζεται ένα κέντρο που θα προστατεύει την περιφέρεια και θα παρέχει ένα αξιόπιστο νομισματικό σύστημα. Μέχρι τη δεκαετία του 1920 τον ρόλο αυτό είχε η Βρετανία και από το 1945 έως και τα τέλη της δεκαετίας του 1970 οι ΗΠΑ. Τα ενδιάμεσα χρόνια, όταν αυτό το κέντρο δεν υπήρχε και διαφορετικές δυνάμεις επιδίωκαν να πάρουν αυτόν το ρόλο, ήταν χρόνια χάους, τόσο πολιτικώς όσο και οικονομικώς. Οι σταθερές νομισματικές σχέσεις μεταξύ των κρατών που συμμετέχουν στην καπιταλιστική οικονομία είναι σημαντικές για το εμπόριο και τις ροές κεφαλαίου, τα οποία, με τη σειρά τους, είναι σημαντικά για τη συσσώρευση κεφαλαίου. Ένα αποτελεσματικό κέντρο είναι απαραίτητο και για την υποστήριξη καθεστώτων της περιφέρειας που ανέχονται την απόσπαση πρώτων υλών σε χαμηλές τιμές. Ακόμη περισσότερο, η τοπική συνεργασία είναι απαραίτητα για να κρατάει την παραδοσιακή αντίθεση στην καπιταλιστική μητρόπολη έξω από τον αναπτυγμένο κόσμο.
Ο σύγχρονος καπιταλισμός υποφέρει ολοένα και περισσότερο από παγκόσμια αναρχία καθώς οι ΗΠΑ δεν είναι πια σε θέση να παίξουν το μεταπολεμικό τους ρόλο ενώ δε φαίνεται στον ορίζοντας ένας πολυπολικός κόσμος ασφάλειας. Αν και δεν υπάρχουν (ακόμη;) συγκρούσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, η θέση του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος αμφισβητείται – και δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς λόγω της μειωμένης απόδοσης της αμερικανικής οικονομίας, των υψηλών επιπέδων δημοσίου και ιδιωτικού χρέους και των πρόσφατων εμπειριών με τις ιδιαίτερα καταστροφικές κρίσεις. Η αναζήτηση ενός εναλλακτικού τρόπου, ίσως με τη μορφή ενός καλαθιού νομισμάτων, δεν οδηγεί πουθενά αφού οι ΗΠΑ δεν είναι διατεθειμένες να σταματήσουν να έχουν το προνόμιο να χρωστούν στο δικό τους νόμισμα.
Ακόμη περισσότερο, τα σταθεροποιητικά μέτρα που παίρνονται από διεθνείς οργανισμούς υπό τις διαταγές της Ουάσιγκτον έχουν αποσταθεροποιητική επίδραση στην περιφέρεια του συστήματος, όπως ήταν οι περιπτώσεις με τις πληθωριστικές φούσκες στη Βραζιλία και την Τουρκία λόγω της «ποσοτικής χαλάρωσης» στο κέντρο.
Στρατιωτικώς, οι ΗΠΑ είτε ηττήθηκαν είτε έφτασαν σε αδιέξοδο σε τρεις σημαντικούς πολέμους από το 1970 και μετά και στο μέλλον μπορεί να είναι πιο διστακτικές να επέμβουν με στρατό σε τοπικές συγκρούσεις. Έτσι, αναπτύσσονται πιο σύνθετα μέσα επέμβασης για την υποστήριξη των διαφόρων κυβερνήσεων που συνεργάζονται και την εμπέδωση της εμπιστοσύνης απέναντι στις ΗΠΑ ως παγκόσμιου υποστηρικτή των ολιγαρχικών ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων και ως παραδείσου ασφαλείας για τις οικογένειες των ολιγαρχών και του πλούτου των.
Tα μέσα αυτά περιλαμβάνουν ειδικές δυνάμεις προς αναζήτηση δυνητικών εχθρών και εφαρμογή εξατομικευμένης επέμβασης, τηλεκατευθυνόμενα αεροπλάνα χωρίς πλήρωμα ικανά να σκοτώσουν οποιοδήποτε σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, φυλάκιση και βασανισμό άγνωστου αριθμού ανθρώπων σε ένα παγκόσμιο σύστημα μυστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και συστηματική εποπτεία της όποιας αντίθεσης με τη βοήθεια της τεχνολογίας «big data». Ωστόσο, μπορεί να αμφισβητηθεί το κατά πόσο είναι δυνατή η εξασφάλιση μιας παγκόσμιας τάξης δεδομένου του οικονομικού και, σε μικρότερο βαθμό, στρατιωτικού ανταγωνισμού με την Κίνα.
Συνοπτικά, ο καπιταλισμός, ως παγκόσμιο κοινωνικό σύστημα που μπορεί και υπάρχει χάρη στην υπόσχεση της απεριόριστης συλλογικής προόδου, βρίσκεται σε μια κρίσιμη κατάσταση. H ανάπτυξη δίνει τη θέση της στην «προσωρινή στασιμότητα», η οικονομική πρόοδος γίνεται ολοένα και πιο περιορισμένη και η εμπιστοσύνη βασίζεται σε ένα σωρό υποσχέσεων που είναι μάλλον δύσκολο να κρατηθούν. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά, το καπιταλιστικό κέντρο έχει περάσει τρεις αλλεπάλληλες κρίσεις: πληθωριστική, δημοσιονομική και κρίση ιδιωτικού χρέους. Σήμερα, όντας σε μια δύσκολη μεταβατική φάση, η επιβίωσή του εξαρτάται από την παροχή απεριόριστης συνθετικής ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες. Βήμα - βήμα, ο αναγκαστικός γάμος του καπιταλισμού με τη δημοκρατία μετά το 1945, διαλύεται. Τα θεσμικά όργανα που επέβαλλαν περιορισμούς στα τρία μέτωπα της εμπορευματοποίησης – εργασία, φύση, κεφάλαιο – και περιόριζαν τον καλπασμό του καπιταλισμού για το δικό του καλό, έχουν πλέον καταρρεύσει. Και μετά την τελική νίκη του καπιταλισμού έναντι των εχθρών του δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο πολιτικό μέσο που θα μπορέσει να τα ανασυγκροτήσει. Το καπιταλιστικό σύστημα πιέζεται από τουλάχιστον πέντε, συνεχώς επιδεινούμενες, δυσλειτουργίες: μειωμένη ανάπτυξη, ολιγαρχία, κατάρρευση της δημόσιας σφαίρας, διαφθορά και διεθνή αναρχία.
Στη βάση της πρόσφατης ιστορικής καταγραφής του καπιταλισμού, αυτό που μπορεί να αναμένει κάποιος, είναι μια μακρά και επίπονη περίοδο σωρευτικής αποσύνθεσης: εντεινόμενων τριβών, αστάθειας και αβεβαιότητας όπως και μια συνεχή αλληλοδιαδοχή «κανονικών ατυχημάτων» - όχι αναγκαστικά αλλά πολύ πιθανά, στην κλίμακα που η αποσύνθεση έλαβε χώρα τη δεκαετία του 1930.
(μτφρ. crying wolf)
(μτφρ. crying wolf)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου