Ο εγκέφαλος του Λένιν - Λειτουργεί ακόμα;

 Μπορεί κάποιος να πεί ότι ο Λένιν ‘’ταλαιπωρήθηκε’’ πολύ μετά τον θάνατό του. Ο εγκέφαλός του τεμαχίστηκε σε εκατοντάδες φέτες (πάχους 0,02 χιλιοστών), μελετήθηκε επισταμένα (14 τόμοι, οι παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα μιας μελέτης που δεν δημοσιεύτηκε ποτέ) και η έρευνα αποτέλεσε τη βάση για πολλές εξελίξεις στην νευροφυσιολογία του εγκεφάλου. 

Το στόρι έχει ώς εξης: 

O Λένιν, άρρωστος από τον Μάιο του 1922, είχε προσωπικό γιατρό τον Όντφριντ Φέστερ (ΟΦ) (1873-1941), κορυφαίο Γερμανό νευρολόγο/νευροχειρουργό, που είχε προσληφθεί από τη σοβιετική κυβέρνηση.Ο ΟΦ ήταν θαυμαστής του Λένιν και των πολιτικών επιτευγμάτων του. Έμεινε δίπλα του ως στο τέλος. 

Όταν πέθανε ο Λένιν, και καθώς θεωρείτο ιδιοφυία από όλους (τους οπαδούς του και τους ορκισμένους εχθρούς του), θεωρήθηκε ότι κι ο εγκέφαλός του πρέπει να είχε κάτι το ιδιαίτερο. Οι σοβιετικοί ρώτησαν τον ΟΦ ποιός μπορούσε να κάνει τη δουλειά και ο ΟΦ προτεινε τον Δρ. Φογκτ.

Ο Δρ. Φογκτ, εξαιρετικά περίεργος και  παθιασμένος συλλέκτης βιολογικών δειγμάτων από την παιδική του ηλικία και καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του, συνέλεγε διάφορα είδη εντόμων, αλλά κυρίως μέλισσες και σκαθάρια. Η συλλογή του με περισσότερες από 300.000 μέλισσες θεωρούνταν η μεγαλύτερη στον κόσμο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Σπούδασε δίπλα στον ζωολόγο Ερνστ Χέκελ (1831-1919), κορυφαίο δαρβινιστή της εποχής, εκπαιδεύτηκε στην Ταξινομία και τη Συστηματική Ζωολογία) και ειδικεύτηκε στη φυσιολογία των νευρωνικών δικτύων του εγκεφάλου. Η πρόκληση για τον Δρ Φογκτ ήταν μεγάλη. Δεν ήταν κομμουνιστής αλλά τον τραβούσε κάθε μορφή της προοδευτικότητας.

Με τη συγκατάθεση της γερμανικής κυβέρνησης, δέχτηκε τη δουλειά. Η σύμβαση με τη σοβιετική κυβέρνηση περιλάμβανε επίσης τη δημιουργία ενός εθνικού Ινστιτούτου Έρευνας του Εγκεφάλου στη Μόσχα. Σε αντάλλαγμα, η Σοβιετική Ακαδημία Επιστημών θα υποστήριζε τη δημιουργία ενός εργαστηρίου πειραματικής γενετικής στο Βερολίνο.

Επί 2,5 χρόνια αφιερώθηκε στον τεμαχισμό και την ταξινόμηση των φετών του εγκεφάλου του μεγάλου επαναστάτη. Κατά τη διάρκεια της προκαταρκτικής μελέτης του, εντυπωσιάστηκε από την παρατήρηση ότι οι πυραμιδικοί νευρώνες του στρώματος ΙΙΙ του νεόφλοιου ήταν ιδιαίτερα πολυάριθμοι και μεγάλοι. Καθότι δεν πίστευε ότι τα κύτταρα των νευρώνων αυξάνονται/μεγαλώνουν με την άσκηση, υποστήριξε ότι ο Λένιν πρέπει να είχε γεννηθεί με αυτούς τους ασυνήθιστα μεγάλους και πολυάριθμους νευρώνες στο στρώμα ΙΙΙ. 

Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Λένιν θα έπρεπε να είναι "αθλητής της συνειρμικής σκέψης" (Asssoziationsathleten). To συμπέρασμα αυτό φαίνεται πως συμφωνούσε με το γεγονός ότι ο Λένιν μπορούσε να σκέφτεται εξαιρετικά γρήγορα, καθώς και με την πρωταρχική ποιότητα των παρατηρήσεών του και την αίσθηση της πραγματικότητας που τον χαρακτήριζε. 

Κι έτσι, ο Δρ. Φογκτ κάθισε και συνέταξε μια έκθεση με την οποία πρότεινε τη διεξαγωγή λεπτομερούς μελέτης του εγκεφάλου του Λένιν και σύγκριση με τμήματα εγκεφάλων από μεγάλο αριθμό άλλων εγκεφάλων: 13 ανθρώπων της ελίτ (διανοούμενοι και  πολιτικοί, τα ονόματα των οποίων αναφέρονται στην έκθεση), και 39 άλλα άτομα, συμπεριλαμβανομένων ανθρώπων διαφορετικών φυλών που ζούσαν στη Σοβιετική Ένωση. Κι επειδή έπρεπε να τεμαχιστούν τόσοι πολλοί εγκέφαλοι, τα αναγκαία χρήματα ήταν πολλά. Κι οι απαιτήσεις από τους ερευνητές πολλές. Έγραφε ο Δρ. Φογκτ: ‘’Ο παρατηρητής πρέπει να απολαμβάνει την αισθητική πλευρά της αρχιτεκτονικής των κυττάρων, καθώς αυτή αποτελεί προϋπόθεση για να να περνάς όλη τη μέρα σου στο μικροσκόπιο με χαρά - και μεγάλη χαρά είναι απαραίτητη για την πραγματοποίηση νέων ανακαλύψεων". Το  Ινστιτούτο της Μόσχας, υποστήριζε, μπορούσε να πραγματοποιήσει μόνο κυτταροαρχιτεκτονική χαρτογράφηση, αλλά για να αποκτήσει πιο λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τον εγκεφάλο του Λένιν ήταν αναγκαίες κι άλλες μέθοδοι. 

Η έκθεση του Φογκτ προκάλεσε έναν μικρό χαμό, ο οποίος γρήγορα ξεχάστηκε αφού κι η Σοβιετική κυβέρνηση προτίμισε τη σιωπή. Ο ίδιος ο Δρ. Φογκτ δήλωσε μετανιωμένος από όλη αυτή τη φασαρία, αλλά τον ενδιαφέρον των ανθρώπων για τους εγκέφαλους των ιδιοφυιών δεν εξέλιπε. Πάντως, η σχέση μεταξύ της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου (σάρκα και νούς), εξακολουθεί να είναι ένα μείζον ζήτημα που είναι απίθανο να λυθεί με τη νευροανατομική διερεύνηση μεμονωμένων εγκεφάλων. Ακόμα κι η μελέτη του εγκεφάλου του Αϊνστάιν δεν δείχνει κάτι το τόσο ιδιαίτερο και κάποιες διαφοροποιήσεις που παρατηρήθηκαν, αποδώθηκαν στην παιδική του δυσλεξία, αν και δεν είναι γενικά αποδεκτό αυτό ως ερμηνεία. 

Συμπέρασμα: Αφήστε τους εγκεφάλους να αναπαυθούν.

Πηγές

• Marina Bentivoglio. Cortical structure and mental skills: Oskar Vogt and the legacy of Lenin’s brain. Brain Research Bulletin, Vol. 47, No. 4, pp. 291–296, 1998
• Jochen Richter.  Pantheon of brains: the Moscow Brain Research Institute 1925-1936. J Hist Neurosci. 2007 Jan-Jun;16(1-2):138-49.
• T. Σπένγκλερ., Ο εγκέφαλος του Λενιν, Γράμματα 1993. Μτφρ. Μ Αγγελίδου