Από τις πρώτες μέρες ζωής του ΑΕΠ εκφράστηκαν αμφιβολίες για το νόημά του. Ο ίδιος ο επινοητής του, ο Kuznets, φοβόταν ότι το δημιούργημά του, ένας δείκτης, σημαντικός μεν αλλά δείκτης, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο σχεδιασμού πολιτικής. Και ότι δεν λαμβάνει υπόψη του, όχι μόνο την υποτίμηση μηχανολογικού εξοπλισμού και κεφαλαίου αλλά και την υποτίμηση των ίδιων των ανθρώπων. Είναι αυτό που αποκαλούσε «αντίθετη όψη του εισοδήματος», δηλ., την εντατική και δυσάρεστη προσπάθεια που ενσωματώνεται στη διαδικασία προσπορισμού εισοδήματος.
Μια άλλη ανησυχία του είχε να κάνει με τον τρόπο που η αύξηση του ΑΕΠ επηρεάζει την κατανομή των εισοδημάτων. Η περίφημη καμπύλη του έδειχνε πώς η ταχεία οικονομική ανάπτυξη σχετίζεται με την αυξανόμενη ανισότητα, κυρίως λόγω τού ότι οι πολιτικές που υποστηρίζουν την αύξησή του τείνουν να καταστρέφουν τις μη τυπικές οικονομικές δομές και να τις αντικαθιστούν με τυπικές (συνήθως βασισμένες στην αγορά). Και όπως είναι φυσικό μαζί με τις μη τυπικές δομές, καταστρέφονται και πολλοί άνθρωποι.
Τα τελευταία χρόνια, προοδευτικοί οικονομολόγοι, think tanks και ΜΚΟ έχουν ασκήσει κριτική στο ΑΕΠ σκοπεύοντας στην εξημέρωση του τέρατος και της επιρροής που ασκεί στους σχεδιαστές πολιτικών. Έχουν προταθεί πολλοί εναλλακτικοί και πιο αντικειμενικοί δείκτες. Στη συζήτηση και την όλη προσπάθεια έχουν μπεί τόσο το υπουργείο οικονομικών των ΗΠΑ, η κινέζικη ακαδημία επιστημών και η ΕΕ. Οι προσπάθειες εντοπίζονται στο συνυπολογισμό και του φυσικού κεφαλαίου, αν και ο αντίλογος εδώ είναι ότι κάτι τέτοιο θα καταλήξει σε αγοροποίηση και οικονομικοποίηση της φύσης.
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι το ΑΕΠ δέχεται πλέον κριτική από τα κάτω, από τους καθημερινούς ανθρώπους που στην τελική παράγουν και τον όποιο πλούτο. Και είναι οι μόνοι που μπορούν να επιβάλλουν μια διαφορετική μέτρηση της ανάπτυξης που θα σέβεται ισότιμα ανθρώπους και φυσικό περιβάλλον, θα διασφαλίζει δημόσιους πόρους, αγαθά και οικοσύστημα.
Εξάλλου, ο Kuznets προειδοποιούσε ότι το εργαλείο που επινόησε ήταν για την εποχή του και τις ανάγκες της. Και πρότεινε σε κάθε γενιά να επανεξετάζει τα οικονομικά δεδομένα ώστε να βρίσκει τον πλέον κατάλληλο τρόπο μέτρησης της οικονομικής ανάπτυξης. Φαίνεται ότι ήρθε ο καιρός να τον ακούσουμε. Και αυτό που χρειάζεται είναι ένα δυνατό λαϊκό κίνημα που θα δείξει την πορεία προς έναν μετα-ΑΕΠ κόσμο.
Πηγές:
- Kuznets, S. 1934. National income, 1929–1932. Report presented to the 73rd US Congress, 2d session, Senate document no. 124.
- Costanza, R. et al. 2009. Beyond GDP: The Need for New Measures of Progress. THE PARDEE PAPERS / No. 4 / January 2009.
- Fioramonti, L. 2014. How numbers rule the world: The use and abuse of statistics in global politics. London: Zed Books
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου