Όταν η κοινωνία βιώνει ζόρικες καταστάσεις, καλεί τους ειδικούς. Η γνωριμία και στενή επαφή του κοινού με τον Τσιόδρα κι οι διαφορετικές γνώμες/απόψεις που σχηματίστηκαν (τσιοδρικοί και τσιοδριστές ή αντιτσιοδρικοί και αντιτσιοδριστές ή τσιοδράκηδες και αντιτσιοδράκηδες είναι ένα παράδειγμα εκδήλωσης της τεχνοκρατίας και της αντίδρασης του κοινού απέναντί της.
Η τεχνοκρατία προέκυψε μέσα από τις στάχτες του 1ου παγκοσμίου πολέμου και θεμελιώθηκε κατά τη δεκαετία του 1930 μετά την οικονομική κατάρρευση. Πιονέρος του κινήματος θεωρείται ο αμερικανός μηχανικός Howard Scott και δυναμικότεροι απόστολοί της οι επίσης αμερικανοί ThorsteinVeblen και Walter Rautenstrauch.
Το πρότυπο που προέκυψε ήταν αυτό του μηχανικού και ο τύπος διακυβέρνησης που πρόκυψε είναι η λεγόμενη κοινωνική μηχανική. Η οποία, ως γνωστό, γοήτευσε ιδιαίτερα τα σοσιαλιστικά κράτη (το 1986 το Πολιτμπιρό της Σοβιετικής Ένωσης αποτελείτο κατά 86% από μηχανικούς, όπως και μέχρι πρόσφατα στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας – μέχρι που ο (μηχανικός) ΓΓ του Κόμματος Σι Τζινπίνγκ τους αντικατέστησε με πολιτικούς επιστήμονες και οικονομολόγους, μένοντας ο ίδιος ο μόνος μηχανικός του Πολιτμπιρό).
Χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινωνικής μηχανικής ήταν η κεϋνσιανή οικονομική πολιτική όπως διατυπώνεται στη ‘’Γενική Θεωρία της Απασχόλησης, του Τόκου και του Χρήματος’’ (1936): σε έναν κόσμο πτητικό και καθοδηγούμενο από ‘’ζωώδη ένστικτα’’, οι αγορές δεν μπορούν ποτέ να λειτουργήσουν όπως θα έπρεπε να λειτουργούν κι ο νομοθέτης, ως μηχανικός, πρέπει να επεμβαίνει και να διορθώνει.
Καθώς οι ενεργειακές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 έστειλαν την κεϋνσιανή συναίνεση στον αγύριστο, προέκυψε ένα νέο πρότυπο: αυτό του επιστήμονα. Για μονεταριστές όπως ο Μίλτον Φρίντμαν η προηγούμενη ορθοδοξία ήταν ύποπτη ως ελαττωματική κι έπρεπε να υποβληθεί σε αυστηρό πειραματικό έλεγχο. Οι μηχανικοί – οικονομολόγοι έπαιρναν πάρα πολλά πράγματα ως δεδομένα.
Κι έτσι οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι υιοθέτησαν το μοντέλο της φυσικής στη θέση αυτού της μηχανικής. Θεώρησαν ότι ο κόσμος (δηλ. αγορές, επιχειρήσεις και καταναλωτές) λειτουργεί με σταθερό τρόπο (σαν το επιστημονικό εργαστήριο) και αναζήτησαν γενικούς νόμους αιτιότητας - η ουτοπία εδώ είναι προφανής: ο επιστήμονας – οικονομολόγος, αντί να ενδιαφέρεται να διαχειριστεί μια ατελή κατάσταση ενδιαφερόταν να πετύχει τη βέλτιστη ρύθμιση.
Αλλά τί γίνεται όταν τα πράγματα στραβώνουν και χρειάζεται άμεση δράση, πριν έχουμε πλήρη εικόνα των δεδομένων; Η ασιατική κρίση του 1997 έδωσε ένα ακόμη πρότυπο: αυτό του γιατρού. Ένα πρότυπο που έδινε μεγαλύτερη σημασία στο γνωρίζω – πώς παρά στο γνωρίζω – ότι. Συν το γνωρίζω το τί να μην κάνω. Η παγκοσμιοποιημένη χρηματιστηριακή οικονομία αντιμετωπιζόταν ως ζωντανός οργανισμός που δεχόταν επίθεση από παθογόνους οργανισμούς. Η τέλεια αγορά πήγε περίπατο και οι ασθένειες πάντα καιροφυλακτούσαν. Το ζητούμενο ήταν η παρεμπόδιση της μετάδοσής των σε όλο τον οργανισμό.
Τώρα, μετά την κρίση της προηγούμενης δεκαετίας κι ακόμα περισσότερο με τον covid-19, τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο περίεργα. Κι απ’ ό,τι φαίνεται το νέο πρότυπο θα είναι αυτό του συγγραφέα ιστοριών τρόμου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου